Teknolojideki son gelişmeler ‘suni zeka ile robotlar dünyayı ele geçirecek mi?’ sorusunu organik olarak devamlı gündeme getiriyor. Bu sual ilk çarklı cihazların kullanılmaya başlandığı 1860’lı yıllarda da sorgulandı. Fakat gelinen noktada şu bir gerçek ki, gelişmiş teknolojiler birçok meslek dalını ya ortadan kaldıracak ya da değişime uğratacak benzer biçimde duruyor.
Suni zekanın yoğun bir halde kullanıldığı alanların başlangıcında ise tıp geliyor. Bu alanda her gün yeni bir gelişme yaşanıyor ve her pozitif yönde adım, ‘Suni zeka hekimlerin yerini alabilir mi?’ sorusunu ortaya çıkarıyor. Bilhassa ABD’de üç yıl süresince tam 17 doktora görünen yedi yaşındaki Alex’in ne problemi bulunduğunu ChatGPT’nin çözmesi bunu bir kez daha gündeme getirdi.
PEK ÇOK DOKTOR TARAFINDAN MUAYENE EDİLDİ AMA RAHATSIZLIĞI BİR TÜRLÜ BULUNAMADI
Daha 4 yaşlarındayken kronik ağrıları ortaya çıkan çocuk, her gün ağrı kesici ilaç kullanmak mecburiyetinde bırakıldı. Ağrısının başlamasından kısa bir süre sonrasında Alex’in kişiliği de değişmeye başladı. Soyadlarını açıklamak istemeyen anne Courtney, Today’e yapmış olduğu açıklamada oğlunun “Hiddet nöbeti geçiren deli bir insana” dönüştüğünü söylerken, “Bulmuş olduğu nesneleri de çiğniyordu” diye ekledi.
Courtney ilk başta bunun bir diş problemi olabileceğini düşündü ve Alex’i diş doktoruna götürdü. Tabip da Alex’in damak yapısının ağzına ve dişlerine nazaran fazlaca ufak bulunduğunu ve bunun da geceleri nefes almasını zorlaştırdığını tespit etti. Alex’in damağına genişletici yerleştirildi. Courtney de “Her şey bir süreliğine fazlaca iyiydi. Artık problemi tamamen çözmüştük” dedi.
Fakat bir süre sonrasında Courtney, Alex’in vücudunun büyümediğini fark etti. Alex’i derhal bir çocuk doktoruna götürdü. Tabip, koronavirüs pandemisinin Alex’in gelişimini negatif etkilediğini söylemiş oldu. Alex’i fizik tedaviye yönlendirdi şundan dolayı ayaklarında bazı dengesizlikler var benzer biçimde görünüyordu.
Sadece fizik tedaviye başlamadan ilkin Alex, giderek daha da kötüleşen şiddetli baş ağrıları yaşadı. Nörolog, çocuğun migreni bulunduğunu söylemiş oldu. Alex bununla beraber yorgunlukla da savaşım ediyordu. Bu yüzden sinüs boşlukları yada solunum yolu sebebiyle uyku problemi yaşayıp yaşamadığının denetim edilmesi için kulak burun boğaz doktoruna da götürüldü. İlerleyen zamanlarda Alex bu şekilde pek fazlaca tabip tarafınca muayene edildi fakat tüm sorunlarının deposu olan rahatsızlığı bir türlü bulunamadı.
ChatGPT EN DOĞRU TANIYI KOYDU
Üç senelik arayışın sonunda Courtney son bir deva olarak Alex’in durumunu suni zeka söyleşi botu ChatGPT’ye sormaya karar verdi.
Courtney “Alex’i 17 doktora götürdük. Hepsi bir teşhis koydu fakat bir netice alamadık. Ben de tüm şartları zorlamaya devam ettim. Tüm bir geceyi bilgisayar başlangıcında geçirdim. Alex’in kontrol neticelerini satır satır inceledim. Emareleri de detaylı bir halde ChatGPT’ye girdim. Söyleşi botu, gerilmiş omurilik sendromu olabileceği yanıtını verdi. Teşhisi derhal arattım ve bunun fazlaca mantıklı bulunduğunu düşündüm” ifadelerini kullandı.
Courtney, ChatGPT’ten almış olduğu bilgiler doğrultusunda tekrardan doktorlarla görüştü. Sonunda Alex’te bu sendromun en hafifçe şekli olan ‘spina bifida occulta’ rahatsızlığı olduğu anlaşıldı. Bu hastalık ise omurgadaki bir yada daha çok kemik muntazam şekilde oluşmadığında ortaya çıkıyor. Özetle çocuğun omurgasında ufak bir boşluk vardı. Bu boşluklar küçük olduğundan sendromun bu versiyonun teşhis edilmesi de zorlaştı. Fakat suni zeka doğru teşhisi fazlaca acele bir halde koydu.
Alex şimdi daha iyi fakat tüm bu yaşananlar akla şu suali getiriyor; ‘Suni zeka bir süre sonrasında doktorların önüne geçebilir mi?’
Ikimiz de bu suali alanında uzman isimlere sorduk.
ABD merkezli sıhhat araştırma kuruluşu Mass General Brigham’ın yapmış olduğu çalışmaya nazaran suni zeka söyleşi robotu ChatGPT, gelecekte doktorların en büyük yardımcısı olabilir. 36 hastanın detaylı sıhhat verilerini ChatGPT’ye yükleyen araştırmacılar, suni zekadan teşhis ve tedavi önermesini istedi. ChatGPT’nin kararlarını, gerçek vakalarla karşılaştıran uzmanlar suni zekanın averaj yüzde 72 başarıya ulaştığını deklare etti. Suni zekanın bilhassa ‘nihai teşhis’ mevzusunda yüzde 77’lik doğruluk oranına da ulaşmış olduğu açıklandı. Ek olarak bilim adamları, suni zekanın acil vakalarda da doğru kararlar verebildiğinin altını çizdi.
‘BELİRLİ BRANŞLARDA HEKİMLERE GEREKLİLİĞİ ORTADAN KALDIRABİLİR’
Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı ve Sıhhat Bakanlığı Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Alper Şener
Sıhhat alanında yapay zeka uygulamaları belirli branşlarda hekimlere gerekliliği ortadan kaldırabilir. Mesela görüntüleme alanında… Koronavirüste bunun fazlaca yararını gördük. Akciğer tomografilerindeki görüntüler suni zekaya yorumlatıldı. Dünyanın pek fazlaca ülkesinde, bilhassa de Çin’de kati ve süratli sonuçlar alındı.
Branşlarda da belli başlı işlemleri daha iyi yapabilir. Buna örnek olarak da robotik cerrahi alanını söyleyebilirim. Fakat tüm alanlarda hekimlerin önüne geçebilecek kadar üstün bir teknoloji oluşabileceğini sanmıyorum. Şu sebeple bizde hastalık yok, hasta vardır. Bireysel değişimlerde insiyatif alabilmek bir beceridir. Bu kodlanamaz ve öykünmek edilemez… O nedenle hekimlik bir zanaattır.
‘YAPAY ZEKA YORGUNLUKTAN VE DİKKAT DAĞINIKLIĞINDAN ETKİLENMEZ’
Gastroentoloji Uzmanı Prof. Dr. Vedat Göral
Suni zekanın gelişimi son 20 yılda acıklı bir halde arttı ve tıbbi uzmanlıkların bir çok için klinik uygulamalar giderek araştırılıyor. Suni zeka sistemlerinin bu alandaki klinik uygulamaları, kanser lezyonların tanımlanmasını (Mesela Barrett özofagusu yada Özofagus kanserinin tanımlanması, pankreas kanserleri), lezyonların tespitini (Mesela, polip tanımlama ve sınıflandırma, ince bağırsakta kanama lezyonu) içeriyor.
Suni zeka birkaç yıla kadar hastalığın erken tanısında risk sınıflandırması için objektif puanlama sistemlerinin geliştirilmesi, hastalık seyrinin yada tedaviye yanıtın tahmin edilmesi, endoskopik muayenenin kalitesi benzer biçimde ölçümlerin değerlendirilmesinde büyük rol oynayacaktır. Kimi zaman bir hastalığın tanı ve tedavisi hakkında iki doktor değişik karar verebilir. Suni zeka ise tek başına daha net karar ortaya çıkarabilir. Daha da önemlisi suni zeka önerileri klinisyenin muhakemesiyle eşleşirse, klinisyenler daha güvenli bir halde karar verebilir.
Suni zekanın en mühim özelliği başka faktörlerden etkilenmeden aynı sonucu ortaya çıkarıyor olması… Ek olarak kimi zaman gözün fark etmekte zorlandığı lezyonları bile otomatikman algılayıp işlemi icra eden hekimi uyarıyor. Hekimin bitkin olması yada dikkatinin dağılması, tanıyı etkilese de suni zeka bu faktörlerden asla etkilenmiyor.
Gelecekte suni zeka, standart klinik bakıma entegre edilecektir. Tanı koymada, tedavi müdahalelerini seçmede, neticeleri tahmin etmede ve klinik karar almayı etkilemede rehberlik olacaktır. Şu ortamda suni zeka doktorlarla yarışamaz, önüne geçemez. Sadece ilerideki gelişmeler, bunu mümkün kılacaktır.
‘RADYOLOJİ ALANI BAYRAĞI YAPAY ZEKAYA DEVREDEBİLİR’
İç hastalıkları Uzmanı Dr. Aytaç Karadağ
Futuristik bakacak olursak gelecekte doktorların yerini tamamen alması zor görünse de sıfır hata payıyla radyolojik görüntüleri değerlendireceği için radyoloji benzer biçimde bazı bilim dallarının bayrağı suni zekaya devretmesi öngörülüyor. Genelleme yapılması gerekirse suni zekanın gelecekte doktorların yerini almasından ziyade, insan yargısının yerini alacağı düşünülüyor.
Daha azca testle daha süratli ve doğru tanı konulmasını sağlayabilir. Ender görülen hastalıkları ayırıcı tanı listesini ekleyebilir. Belirli bir hastalığa tanı koyarken suni zeka yardımını almak, tanı için ihtiyaç duyulan süreyi büyük seviyede azaltabilir ve tanı verimliliğini artırabilir.
Tıbbi tanı araçları olan klinik muayene bulguları, biyokimyasal araştırma ve klinik kontrol verileri, radyolojik görüntüler, endoskopik ve patolojik bulgular, suni zeka yardımıyla hızla çözümleme edilerek karmaşık vakalarda bile zamanında ve doğru netice verebilir. En önemlisi de doktorların daha bilgili ve makul bir tedavi planı çizmesini sağlayabilir
Suni zekanın cerrahi ameliyatlarda uygulanmış olduğu en başarı göstermiş örneği olan ‘Da Vinci Robotları’, 2000’de ABD Birleşik Devletleri Besin ve İlaç Dairesi (FDA) tarafınca klinik cerrahi onayından sonrasında adeta çığır açtı. Bundan ilkin cerrahide destek olarak kullanılan sistemler insan kontrolü olmadan çalışmıyordu. Da Vinci suni zeka sistemi; daha net görüntü, rahat ve uzaktan operasyon avantajlarıyla ciddi cerrahi başarı oranları sağlamış oldu.
Üç boyutlu yazıcıyı suni zekayla entegre ederek ameliyatlarda kullanılan implant, akıllı kol-bacak protezleri, kemik-kıkırdak malzemeleri, fonksiyonel hücreler ve biyoaktif malzemelerle insan dokusunun tekrardan yapılandırılmasını büyülü bir halde gerçekleştirebilir. Gelecekte bu hızla gelişen teknolojinin yardımıyla, ‘organ biyomühendisliği’ için tüm fonksiyonel canlı organları yazdırıp organ bağışını tarihin tozlu sayfalarına göndermek hedefi bulunuyor.
Ek olarak 3DP ve KG teknolojisi, okuması zor ve bunaltan klasik tıp kitabı yerine interaktif öğrenme fırsatları sağlayabilir. Akıllı algoritmaların yardımıyla oluşturulan interaktif kitaplar, üç boyutlu anatomik yapıları incelemek için 3DP tıbbi modeli kullanabilir ve hatta cerrahi becerilerini geliştirmek için model üstünde operasyonlar uygulayabilir.
‘BİLİMSEL ÇALIŞMALARIMIZDA YAPAY ZEKA ‘ŞUNU DA DÜŞÜNDÜN MÜ?’ DİYE UYARIDA BULUNUYOR’
ABD’de Jackson Laboratuvarı Enstitüsü’nde Baş Araştırmacı olarak çalışan İmmünoloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Unutmaz
Suni zeka son bir yıl içinde inanılmaz atılımlar yapıyor. Bilhassa ChatGPT benzer biçimde programların çıkmasıyla, suni zeka artık günlük hayatımızın bir parçası haline geldi. En önemlisi de suni zeka, insan zekasına yaklaşmaya başladı. Büyük dil modelleri ciddi bir devrim yapacağa benziyor. Bu o şekilde bir devrim ki cep telefonları düzeyinde hayatımızı değiştirecek kadar kuvvetli olacak.
ChatGPT ve benzer programların yapabildiği işler beyin ve informasyon gerektiren durumlar olduğundan bu mevzularda çalışan insanların fazlaca daha rekabetçi olması gerekecek. Buna tıp da dahil… Fakat ‘suni zeka doktorluk mesleğiyle yarışabilir mi ya da önüne geçebilir mi?’ benzer biçimde yaklaşımdan ziyade hekimlere iyi mi destek olabilir diye bakmak gerekir.
Netice itibariyle bu işler bilgiye dayanıyor ve büyük dil modelleri bu bilgiye bizim beynimizden fazlaca daha süratli ve inanılmaz bir kapasiteyle ulaşabiliyor. Bizim bu şekilde bir güçle rekabet etmemiz mümkün gözükmüyor. Fakat doktorların edinim dediğimiz bir pozitif yanları var. Şu demek oluyor ki bilgiye tam olarak çevrilmeyen, seneler içinde biriktirilen ve o an hızlıca karar verebilmeyi elde eden kapasite… Bu hemen hemen suni zeka tarafınca gerçekleştirilemiyor.
Peki doktorlar bunu kendileri için kullanabilirler mi? Hastaları daha iyi tedavi edebilmek için kesinlikle kullanabilirler ve kullanmalılar da… Kimi zaman belli mevzuları doktorlar atlayabilir. Şu sebeple o denli fazlaca bilgiye gereksinim olan bir alan ki bu meslek, her bilgiye süratli bir halde ulaşmak mümkün olmuyor. Bu mevzuda ChatGPT benzer biçimde programlar fazlaca faydalılar.
Şu sebeple herhangi bir teşhisi atlamanızı önlüyorlar. Biz bunu bilimsel çalışmalarımızda günlük olarak kullanıyoruz. Mesela bilimsel bir gözlem planlıyoruz, o anda aklımıza gelmeyen sonrasında da araştırarak ulaşabileceğimiz mevzuları süratli bir halde ChatGPT bizlere “Şunu da düşündün mü?” diye uyarıda bulunuyor. Aynı şekilde doktorlar da bunu bir asistan olarak kullanabilirler.
‘DOĞRU KARARLAR ALINMASININ ÖNÜNÜ AÇIYOR’
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Muhammed Güvenilir Akkoyunlu
Suni zekanın tıp mevzusundaki uygulamaları bazı değişimleri gözler önüne seriyor. Bilhassa ilaç araştırma, formülizasyon geliştirme ve belli ön tanı teşhislerde ciddi gelişmeler var. Son teknolojilerle beyin emarında (MR) insan gözüyle görülemeyecek lezyonların iyi ya da fena huylu bulunduğunu erken teşhis edebiliyoruz.
Fakat ‘suni zeka, sıhhat sektörünü bitirir ya da doktorluğunun sonunu getirir’ benzer biçimde bir algının oluşmasını fazlaca mümkün görmüyorum. Sağlıkta kişiye nazaran olayların değişmesi ve her olayın diğerinden bağımsız kendine özgü bir yapısı olduğundan, insan faktörü bitmeyecek benzer biçimde gözüküyor.
Tıp değişime uğrayabilir, daha doğru karar vermenin önü açılabilir. VAR sistemi futbol maçlarında kararların doğru verilmesine iyi mi sağlıyorsa suni zeka da tıp alanında doğru kararlar alınmasının önüne açacaktır. İlaç geliştirme mevzusunda ileriki zamanlarda daha değişik ve etkili sonuçlar alabiliriz. Minik boyut kesit ve işlemlerde büyük yaralar açılmadan operasyonlar yapılabilir. Robotik teknolojilerle ulaşamadığımız yada hayalini dahi kuramadığımız bazı cerrahi işlemler yapılabilir.
‘BU UYGULANMALARIN İNSAN BEYNİNİN BULUŞ VE ANALİZ YAPMA KAPASİTESİYLE YARIŞMASI ÇOK ZOR’
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Balık
Suni zekanın zaman içinde hastalığı teşhiste daha çok kullanım alanı bulacağını düşünüyorum. Fakat suni zeka tabip rehberliğinde ve doktora destek olarak kullanılacaktır. Suni zeka doktoru tamamen dönem dışına çıkaracaktır demek fazlaca doğru olmaz.
Yapay zeka verilerden sonuca gitmede bilhassa fazlaca alternatifli durumlarda doktora destek olacaktır. Fakat insan beyninin buluş yapma, çözümleme yapma, kişisel ve bölgesel farklılıkları gözeterek karar verme kapasitesiyle yarışması pek mümkün gözükmüyor. Tıpta bu özellikler fazlaca önemlidir.
Fotoğraflar: iStock
