Ekonominin genelinde 200’ün üstünde alt sektöre yarattığı talep ve istihdam gücüyle lokomotif görevi üstüne alan inşaat sektörünün önde gelen kuruluşlarını temsil eden Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB), iktisat çevreleri ve sektör tarafınca ilgiyle takip edilen İnşaat Sektörü Analizi Raporu’nun Ocak 2024 sayısını yayımladı. “Yeni Yüzyılda Eski Problemler, Zorluklara Karşın Gelen Başarılar” başlıklı analizde, küresel ve ulusal iktisat ile inşaat sektörüne ilişkin veriler değerlendirildi.
İnşaat sektörü, ekonominin önünde büyüdü
İnşaat Sektörü Analizi Raporu’nun Ocak 2024 sayısında, inşaat sektörünün 2023 yılına yüksek girdi maliyetleri ve emtia sorunları ile başladığı hatırlatıldı. Senenin derhal başlangıcında yaşanmış olan elim zelzele felaketinin sonrasında bölgenin tekrardan inşası için sektörün seferber olduğuna dikkat çekilen raporda, “Sektör, 2023 yılının ilk üç çeyrek döneminde, depremin de etkisiyle senelik bazda sırasıyla yüzde 4,5, yüzde 6,6 ve yüzde 8,1 oranlarında, ekonominin üstünde büyümüştür. Zelzele bölgesindeki tekrardan bayındır faaliyetlerinin yanı sıra seçim sürecinin tamamlanmasıyla azalan belirsizlikler de inşaat sektörü rakamlarına pozitif yönde yansımış; sadece gene de sektördeki gelişme önceki yılların peşinde kalmıştır. Bununla beraber, yaklaşan mahalli seçimler öncesi hızlanan kentsel dönüşüm ve alt yapı faaliyetlerinin önümüzdeki süreçte sektörü desteklemeye devam edeceği tahmin edilmektedir. Sadece, kamuda tutum tedbirleri kapsamında mecburi haller haricinde yatırım programına yeni proje alınmayacağının açıklanmış olması, kuşkusuz 2024 senesinde sektörü bekleyen en mühim sorunlardan bir olacaktır. İnşaat sektörünün 2023 yılının son çeyreğinde de büyümeyi sürdüreceği tahmin edilmektedir. Gayrimenkul sektöründe ise gelişme yavaşlamıştır.” denildi.
Eğitim politikalarında köklü değişimler yapılmalı
Bilhassa işçilik endeksindeki artışın dikkat çekici boyutlara ulaştığına vurgu meydana getirilen raporda, şu ifadelere yer verildi: “İnşaat sektörü 2023 yılı süresince girdi maliyetlerindeki yüksek artışlardan etkilenmiş, sektörün ara eleman problemi iyice derinleşmiştir. İnşaatlarda istihdam edilmek suretiyle demirci, kalıpçı, iş makinesi operatörü, hatta düz işçi benzer biçimde “mavi yaka” olarak vasıflandırılan orta aşama eleman bulmakta güçlük yaşayan sektörde, ücretler yıl sonunda aylık 150 bin TL seviyelerine kadar çıkmıştır.” Sektörün bir tek yurt içinde değil yurt haricinde üstlenilen projeler için de istihdam problemi yaşadığının belirtildiği raporda; “TMB tarafınca da her fırsatta yetkili kurumlar ve kamuoyunun dikkatine sunulan bu probleminin çözümü için mevcut eğitim politikalarında köklü değişimler yapılması elzem görülmektedir. Nitekim, mevcut sistemde tamamı üniversiteye yönlendirilen gençlerin meslek ve sanat okullarına yönlendirilmesi, kısa vadede olmasa bile hem sektörün gereksinim duyduğu kalite ve nicelikte elemana ulaşması, hem de ülkemizdeki işsizlik problemininin çözümüne katkı sağlaması bakımından önemlidir.” denildi.
Yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinde yeni bir üstün dereceli: Yarım trilyon dolar eşiği aşıldı
Salgın sonrası toparlanma sürecine giren ekonomilerdeki sıkılaşma ve yaşanmış olan savaşların niçin olduğu tüm olumsuzluklara karşın yurt dışı müteahhitlik hizmetleri alanında, 2023 senesinde 389 projeyle 27 milyar 392 milyon dolar tutarında yeni iş hacmine ulaşıldığının belirtildiği raporda, “İnşaat sektörünün ilk kez 1972 senesinde Libya ile yurt dışı pazara açılmasından bu yana ulaşmış olduğu internasyonal proje portföyü büyüklüğü, 135 ülkede üstlenilen 12 bin 71 projeyle toplam 501 milyar 878 milyon ABD Doları ile üstün dereceli düzeye ulaşmıştır.” ifadelerine yer verildi.
2024’te hedef Körfez ülkeleri ve Irak
2023 yılı süresince siyasal ilişkilerde pozitif yönde gelişmelerin yaşandığı başta Suudi Arabistan olmak suretiyle Körfez bölgesi ülkeleri ve Irak’a yönelik yoğun emekler yürütüldüğünün vurgulandığı raporda; “Ülkemizin Suudi Arabistan ile mevcut ilişkilerinin gelişimi çerçevesinde, ülkenin Türk inşaat sektörü için senelik 10 milyar ABD Dolarlık yeni iş potansiyeli taşıyan bir pazar konumuna geldiği görülmektedir. ” değerlendirmelerinde bulunulmuş oldu. Bununla beraber “Basra Körfezi’nden Türkiye’ye kara ve demir yolu ağı ile ulaşacak Kalkınma Yolu projesinin önümüzdeki süreçte inşaat sektörümüzün yurt dışı faaliyetleri açısından büyük ehemmiyet taşıyacağı düşünülmektedir.” ifadelerinin yer almış olduğu raporda, inşaat sektörünün 2024 yılı rotası vurgulanarak, yurt dışı müteahhitlik faaliyetlerine ehemmiyet vereceğinin de altı çizildi.
Türkiye Müteahhitler Birliği’nin 2023 yılının son çeyrek sürecini değerlendirdiği raporda, inşaat sektörüne ilişkin özetle şu tespitlere de yer verildi:
İLAVE FİYAT FARKI DÜZENLEMESİ YETERSİZ: Devam eden kamu yapım işlerinde ilave fiyat farkı ödenmesi ve süre uzatımı verilmesine yönelik düzenlemeyi de içeren 7491 sayılı “Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişim Yapılması Hakkında Kanun”, 28 Aralık 2023 tarih ve 32413 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Yürürlüğe giren düzenleme mevcut hali ile sektörün beklentilerini karşılamamaktadır. Anadolu’nun dört bir tarafında yüklenicilerin projelerini yüksek borçlulukla tamamlamaya iş yapmaktadır. Müteahhitlik firmalarının borçluluk oranları 2023 yılı süresince yüksek seyretmiş, borç stokundaki artış da belirgin halde devam etmiştir. BDDK’nın verilerine bakılırsa Kasım 2023 itibarıyla sektörde takipteki kredi hacmi 25,5 milyar TL olup takipteki kredi oranı yüzde 3,2’dir. Piyasa faizlerinin halen yüksek ve bankaların kredi verme iştahının düşük olması sebebiyle firmalar için yıl süresince finansmana erişim problemi yaşanmıştır.
SEKTÖRÜN İSTİHDAMDAN ALDIĞI PAY YÜZDE 6,4: TÜİK verilerine bakılırsa inşaat sektöründe düşüşün yaşandığı istihdam sayıları zelzele felaketinin etkisiyle artarak 2023 yılının üçüncü çeyreği itibarıyla tekrardan 2 milyon kişiye ulaşırken, sektörün istihdamdan almış olduğu hisse yüzde 6,4 olmuştur.
KONUT SATIŞLARINDA DÜŞÜŞ YAŞANIYOR: TÜİK verilerine bakılırsa Türkiye genelinde konut satışları Kasım ayında bundan önceki senenin aynı ayına bakılırsa yüzde 20,6 azalarak 93 bin 514 olmuştur. Konut satışları Ocak-Kasım döneminde bundan önceki senenin aynı dönemine bakılırsa yüzde 14,9 azalarak 1 milyon 87 bin 349 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye genelinde ipotekli konut satışları Kasım ayında bundan önceki senenin aynı ayına bakılırsa yüzde 68,5 azalarak 5 bin 245 olarak gerçekleşmiştir. Toplam konut satışları içinde ipotekli satışların oranı yüzde 5,6 olmuştur. Ocak-Kasım döneminde gerçekleşen ipotekli konut satışları ise bundan önceki senenin aynı dönemine bakılırsa yüzde 33,6 oranında azalarak 171 bin 706 olmuştur. Yabancılara meydana getirilen konut satışları Kasım ayında, 2022 yılının aynı ayına bakılırsa yüzde 61,5 azalarak 2 bin 342 olmuştur.
2023 YILINDA YURT DIŞINDA ÜSTLENİLEN PROJE BEDELİ 27 MİLYAR DOLARI AŞTI: Yurt dışı müteahhitlik hizmetleri kapsamında Tecim Bakanlığı verilerine bakılırsa Türk müteahhitlik firmaları 2023 senesinde 389 projeyle 27 milyar 392 milyon ABD Doları tutarında yeni iş hacmine ulaşmıştır. Yurt haricinde Türk müteahhitlerinin 2023 senesinde en fazla yeni proje üstlendiği ilk 5 ülke Rusya Federasyonu (4,6 milyar ABD Doları), Romanya (3,6 milyar ABD Doları), Türkmenistan (3,3 milyar ABD Doları), Suudi Arabistan (2,8 milyar ABD Doları) ve Irak (1,4 milyar ABD Doları) olarak sıralanmıştır.
SAVAŞA RAĞMEN RUSYA FEDERASYONU LİDERLİĞİNİ KORUDU: Yurt dışı müteahhitlik hizmetlerine tekrardan ivme kazandırma hedefiyle TMB, yıl süresince savaşın büyük yıkıma uğrattığı Ukrayna’nın tekrardan inşasında etken rol oynamak suretiyle somut tavsiyeler geliştirmiş, sektörün en mühim pazarı olan Rusya ile ilişkileri muhafaza ederek eski seviyelerine çıkarmak için emekler sürdürmüştür. 2023 yılı sonu rakamlarına bakıldığında Rusya Federasyonu’nun, 4 milyar 613 milyon ABD Doları tutarında 36 proje ile en fazlaca proje üstlenilen ilk on ülke içinde ilk sıradaki yerini koruduğu görülmektedir.
