ZEYNEP CANDAN AKTAŞ/ Emeklilik planı; bilinmiş olduğu şeklinde katılımcının ödeyeceği tertipli katkı oranı, başlangıç katkı oranı, giriş aidatı, yönetim gider kesintileri, sunulacak fonlar ve fon toplam gider kesintileri ile katkı oranı ödeme şekilleri ve vadesine ilişkin detayları içeriyor. Gönüllü bireysel emeklilik tarafında katılımcılar bir çok süre bireysel emeklilik aracıları yada banka çalışanları tarafınca ikna edilerek sisteme dahil edildikleri için, daha oldukça ödenecek katkı payına odaklanılıyor, kesintilere oldukça fazla değinilmiyor yada katılımcı kesintilerin ayırdına varamıyor. Kesintilerin farkına vardıkları süre da bir çok süre kızıyor, öfkeleniyor ve hırsla sistemden çıkabiliyorlar. Sonrasında da yaşadıkları fena tecrübeyi BES‘e bağlayarak sistemi kötüleyebiliyorlar. Oysa sisteme girmeden ilkin birazcık araştırma, soruşturma ile hem sistem hakkında daha çok veriye ulaşabilecekler hem de kendileri için en uygun şirket ile çalışıp, en uygun emeklilik planıyla biriktirebilecekler. Gelin, bu hafta hem kesintilerin neler olduğuna bir göz atalım, hem de kesinti meydana getirilen bir emeklilik planından kesintisiz emeklilik planlarına iyi mi geçileceğini inceleyelim:

KESİNTİLİ PLAN NEDİR?

Gönüllü bireysel emeklilik sisteminde katılımcılar, katkı oranı ve birikimler üstünden alınan üç değişik kesintiyle karşılaşıyor:

–Giriş aidatı: Bazı emeklilik planları peşin giriş aidatı içerebiliyor. Peşin giriş aidatı aslına bakarsanız giriş anında katılımcıdan alınıyor. Giriş aidatı her bir şirkette katılımcıdan bir kez alınabiliyor. Aynı şirkette birden fazla sözleşme var ise ilkinden sonrakilere giriş aidatı uygulanamıyor.

-Öteki kesinti de yönetim gider kesintisi. Sisteme katkı oranı yatırılmaya başlandıktan sonrasında katkı payından yada birikim üstünden yönetim gider kesintisi alınmaya başlanıyor. Katılımcılar da bir çok süre bu evrede kesintilerin fakına varıyor.

-Üçüncüsü de katılımcılar üç ay katkı oranı ödemeye ara vermiş ise, birikimlerinden ‘ara verme kesintisi yada ek yönetim gider kesintisi’ olarak alınabiliyor.

Giriş ödenti, yönetim gider kesintisi ve ara verme kesintileri içeren sözleşmeler ‘kesintili’ emeklilik sözleşmeleri olarak adlandırılabilir. Bu kesintiler, sözleşmenin ilk beş senesinde uygulanabiliyor. Sistemde beş yılı tamamlayan sözleşmelerden sonrasında hiçbir kesinti yapılamıyor. (Hatta altıncı yıldan itibaren kesinti iadeleri başlıyor. https://www.zeynepcandanaktas.com/blog/2021/2/6/kesinti-iadeleri-yeni-yilla-basliyor )

Bir öteki mühim nokta da şu: Giriş aidatı, yönetim gider kesintisi ve ara verme kesintilerinin beraber uygulanması sonucunda, katılımcının bir şirketteki sözleşmelerinden bir tek birinden alınması ihtiyaç duyulan giriş aidatı, tüm sözleşmelerinden alınabiliyor.

KESİNTİLER AYLIK BRÜT ASGARİ ÜCRETE ENDEKSLİ

Senelik olarak giriş aidatı, yönetim gider kesintisi ve ara verme kesintisinin üst sınırı, aylık brüt asgari ücretin yüzde 8.5’ini aşamıyor. Doğrusu mevcutta uygulanan 20 bin 2,5 liralık aylık brüt asgari ücret dikkate alındığında giriş aidatı, yönetim gider kesintisi ve ara verme kesintisi olarak senelik bin 700 lira katılımcılardan alınabiliyor. Katılımcının katkı oranı tutarı, kesintide dikkate alınmıyor.

KESİNTİSİZ EMEKLİLİK PLANI ŞARTLARI

‘Kesintisiz’ emeklilik planları ise giriş aidatları ertelenmiş, katılımcı aynı şirkette yatırıma devam etmiş olduğu sürece; birikim ve katkı oranı üstünden yönetim gider kesintisi yapılmayan, emeklilik planlarını ifade ediyor. Doğrusu katılımcının sisteme yatırdığı katkı paylarının tamamı katılımcının tercih etmiş olduğu fonlarda değerleniyor. Dolayısıyla katılımcının birikimi daha süratli artıyor.

‘Kesintisiz’ emeklilik planları;

1-Başlangıçta belli bir tutarda katkı oranı içerebilir.

2-‘Kesintisiz’ emeklilik planı tercih edilmiş olsa bile; katılımcı ilk beş yıl süresince sistemden ayrılmadığı, başka şirkete aktarım yapmadığı ve katkı payını ödemeye ara vermediği sürece katkı paylarından yada birikiminden kesinti yapılmaz. Olur da sistemden ayrılırsa, birikimlerini başka şirkete aktarırsa yada katkı paylarını ödemeye ara verirse, birikimlerinden her yıl için ayrı ayrı olmak suretiyle, senelik brüt asgari ücretin yüzde 8.5’i oranında yönetim gider kesintisi, giriş aidatı kesintisi yada ara verme kesintisi olarak alınacaktır.

3-Katılımcı kesintisiz emeklilik planının gerektirdiği asgari katkı paylarını tertipli olarak ödemeye devam etmelidir. Olur da daha düşük tutarlarda katkı oranı ödemek istenir ise, emeklilik planı değişikliği yapılacak ve yeni emeklilik planının gerektirdiği kesintiler sözleşme beş yılı tamamlayana kadar devam edecektir.

KESİNTİSİZ EMEKLİLİK PLANI TERCİHİ

Katılımcılar sisteme girerken ‘Kesintisiz’ emeklilik planı tercih ederek, katkı paylarının tamamını yatırımlarında değerlendirebilir. Diyelim ki katılımcı başlangıçta ‘kesintisiz’ plan tercihinde bulunmadı, sonrasında ne yapabilir?

-Sisteme girişten itibaren ilk iki ay içinde ‘cayma hakkı’nı kullanarak sistemden ayrılabilir. Böylelikle katılımcıdan meydana getirilen kesintiler iade edilir. Katılımcı kendi birikimlerini, getiriler üstünden yüzde 15 stopaj kesintisiyle geri alabilir.

-‘Cayma hakkı’ süresi geçmiş ise, katılımcı bu kez emeklilik plan değişikliği yapabilir. Iştirakçilerin yılda dört kere emeklilik planı değişikliği yapma hakkı bulunuyor. Şirketinin sunmuş olduğu, çoğu zaman başlangıç katkı oranı içeren, nispeten daha yüksek aylık katkı oranı gerektiren, emeklilik planına geçerek, giriş aidatı ve yönetim gider kesintilerinden kaçınabilir.

Diyelim ki, katılımcının hesabında kendi birikimleri 20 bin liraya ulaşmış. Aylık ödemesi de 500 lira. Firmanın sunmuş olduğu kesintisiz emeklilik planının başlangıç katkı oranı 50 bin, aylık katkı oranı da bin lira olsun. Katılımcı 20 bin liralık birikiminin üstüne 30 bin lira daha koyarak 50 bin liralık başlangıç katkı payına ulaşabilir ve aylık da bin lira katkı oranı ödeyebilir ise, kesintisiz emeklilik planına geçebilir. Böylelikle sisteme ödediği katkı paylarının tamamı katılımcının tercih etmiş olduğu fonlarda değerlendirilebilir.