Özellikli Konşimentolar
Uygulamada görülen diğer bazı konşimento çeşitleri şunlardır:
1. KISA KONŞİMENTO (Short Form/Blank Back B/L)
Kısa konşimentoların (Örnek 2) özelliği bütün taşıma şartlarının konşimento üzerinde gösterilmemesidir. Günümüzde birçok ülkede bu tür konşimentolar oldukça yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Taşıma şartlarının bir kısmı veya tamamı kısa konşimentoda yer almadığı için nakliyat firması veya acentasıadına basılmış ve üzerinde taşıma şartları yeralan konşimentolardan farklıdır.
2. DÜZGÜN HAT KONŞİMENTOSU (Liner Bill of Lading)
Bu konşimento (Örnek 3) aynı hat üzerinde tarifeli olarak, sürekli sefer yapan gemiler tarafından düzenlenir. Geminin uğrayacağı limanlar ve taşıma ücreti tarifeye bağlı olduğu için bu tür konşimentolar tercih edilmektedir. Aynı hat üzerinde çalışan gemi şirketleri birlik oluşturarak yükleme, boşaltma, navlun, istif gibi konularda ortak bir ücret belirlerler; buna “Liner Terms” denir. Düzgün hat konşimentoları ciro edilemez.
3. KONTEYNER KONŞİMENTOSU (Container B/L)
Malların konteyner denilen büyük, kapalı ve taşınabilir kasalar içerisinde taşınması halinde düzenlenen konteyner konşimentoları da deniz konşimentoları grubuna girer. Gemi şirketleri ya da yetkili acentalarıtarafından düzenlenir.
4. ÇOK ARAÇLI TAŞIMA BELGESİ (Multimodal Transport Document)
Çok Araçlı Taşıma Belgesi, çok araçlı taşımacılıkta kullanılan bir belgedir. Mallar bir ülkeden diğerine kara, deniz, hava ulaşım araçlarından en az ikisi kullanılarak sevk edildiğinde buna multimodal taşımacılık veya çok araçlı taşımacılık denir. Bu tarz taşımacılıkta kullanılan belgeye de “Çok Araçlı Taşıma Belgesi” adıverilir.
5. BİRLEŞİK TAŞIMA KONŞİMENTOSU (COMBINED B/L)
Bir tür, çok araçlı taşımacılıkta (deniz yolu taşımasını kapsamayabilir. ) kullanılan nakliyat konşimentosudur (Örnek 4). Navlun komisyoncuları tarafından düzenlenirler.
6. NAVLUN SÖZLEŞMESİNE DAYALI KONŞİMENTO (Charter Party B/L)
Navlun sözleşmesi, taşıyan ile taşıtan arasında yapılan bir sözleşmedir. Bu sözleşme ile taşıyan, bir ücret karşılığında, gemiyi kısmen ya da tamamen taşıtana tahsis ederek veya etmeksizin malı bir yerden başka bir yere deniz yolu ile taşımayı yükümlenir. Bir geminin tamamının veya belli bir bölümünün taşıtan ile taşıyıcı arasında bir taşıma sözleşmesi yapılarak ücret karşılığı kiralanmasına “Charter Party” denir.
Bu tür sözleşmeler iki şekilde yapılabilir:
a) “Trip Charter”, geminin belirli bir seyahat için kiralanmasıdır,
b) “Time Charter” ise geminin belirli bir süre için kiralanmasıdır. Taşıyıcı ve yükleyici arasında yapılan taşıma sözleşmesine dayanılarak düzenlenen konşimentolara “Charter Party Bill of Lading” denir (Örnek 5). Bu konşimentolar belirli bir şekle tabi değildir; herhangi bir anlaşmazlıkta sözleşmenin hükümleri geçerlidir.
7. CİRO EDİLEMEZ DENİZYOLU TAŞIMA SENETLERİ (Non Negotiable Sea Waybill)
Normal deniz konşimentoları, kıymetli evrak olmaları neticesinde ciro edilerek el değiştirme özelliğine sahip oldukları için, malların son alıcısına ulaşması gecikebilir. Bu durum bazen alıcının ek masraflar üstlenmesine yol açmaktadır. Bunu önlemek amacıyla uygulamada ciro edilebilir bir kıymetli evrak olmayan ve daha hızlı hareket edebilen denizyolu taşıma senetleri de kullanılmaktadır (Örnek 6).
8. İKİNCİ KAPTAN MAKBUZU (Mate’s Receipt)
Uluslararası ticarette az rastlanan bir belgedir ve sadece malların gemiye yüklendiğini gösterir. Bu belgenin daha sonra kaptan tarafından deniz konşimentosu ile değiştirilmesi gerekir. Kıymetli bir evrak niteliğinde değildir.
