“Ömrün uzun olsun” ne güzel bir temennidir. Doğaldır ki; en temel gayemiz yaşamak. Yemek yiyecek, uyumak ve hatta çalışmak; hepsi hayatta kalmak için. İnsan dediğimiz fani. Bugün var, yarın yok. Ölüm, tartışmadan kabul ettiğimiz bir gerçek. Önüne geçemeyiz fakat öteleyebilir, yaşam süremizi uzatabiliriz. Son yıllarda 140 yaşına ulaşmayı konuşur hale geldik. Bilim dünyasının attığı adımlar daha ötesini bile vaat ediyor. Artık yaşlanmanın geri döndürülmesinden, gençleşmekten bahsediliyor. Son dönemde sıkça karşımıza çıkan ‘longevity’ bilimi de sıhhatli bir uzun yaşam geçirmeye odaklanıyor. ABD ve Suudi hükümetleri, Google benzer biçimde kuvvetli firmalar, varlıklı kişiler bu alana yatırım yapıyor. Fakat o günlere minimum hasarla ulaşmamız için bugünden tedbir almamız, sağlığımızı korumamız koşul. Biliminsanları gelecekten oldukca ümitli, bizi görkemli gelişmelerin beklediğini söylüyor. Hastalıklar tedavi edilecek, yaşlanma geri döndürülebilecek. Bilimin atacağı adımları merakla bekleyen kişilerse çoktan uzun bir yaşam için plan hayata geçirmeye başladı bile.
‘HAYATTA KALDIĞINIZ HER GÜN SİZE ZAMAN KAZANDIRIYOR’
Prof. Dr. Derya Unutmaz-İmmünoloji uzmanı, ABD Jackson Laboratuvarı Enstitüsü başaraştırmacısı
◊ Yaşlılığı geri döndürmek mümkün mü?
Bu şekilde bir projemiz var, gayemiz yaşlılığı geri çevirmek ve insan ömrünü uzatmak, maksimumun üstüne çıkarmak…
◊ Maksimumun ötesi neresi?
Tüm hastalıkları tedavi bile etseniz, insanoğlunun yaşayabileceği yaşam 115-116 yıl. Oldukca ender bunu geçebilmiş insan var. Rejiminize, sağlığınıza dikkat ederek averaj ömrünüzü 100 yıla kadar uzatabilirsiniz. Yaşlılığı bir hastalık diye kabul etmek lazım. Maalesef uzun bir süre bu şekilde bakılmadı, naturel bir durum denildi. O süre kanser de naturel bir şey fakat onu tedavi etmeye çalışıyoruz. İnsan ömrünü yaşlanarak uzatamıyoruz. Yaşlanmayı yavaşlatabilirsiniz. Fakat bunun ötesine gidebilmek için yaşlanmayı geri çevirmek lazım. Cildimiz iyi mi kırışıyorsa, iç organlarımız da yaşlanıyor. Esas yapmak istediğimiz 70-80 yaşındaki bir insanı 20-30 düzeyine geri çevirebilir miyiz? Yalnız dış görünüşten bahsetmiyorum, iç organlarla birlikte bunu yapabilirsek insan ömrüne 30-50 yıl daha katmış oluruz. Ve bir ihtimal bunu ileride tekrarlayabilecek duruma geliriz.
◊ Tekrarlamak derken ölümsüzlüğü mü kastettiniz?
Ölümsüzlük olmuyor zira kaza benzer biçimde başka bir sebepten dolayı ölüm olabilir. Fakat yaşlanmayı çözdüğümüz süre yüzlerce yıl yaşamak mümkün. Biyolojik bilgimiz inanılmaz derecede ilerledi. Bir de devrim durumunda teknolojik bir gelişme oldu. Düzgüsel hücreleri kök hücresine geri çevirecek teknoloji geliştirildi. Japonya’daki bir biliminsanı yapmış oldu, Nobel aldı. Yaşlı bir hücreyi alıyorsunuz, içine birkaç tane molekül, gen koyarak o hücrenin programını sıfırlayabiliyorsunuz. Ve o tek kök hücreden yeniden tüm hücreleri geliştirebiliyorsunuz. Bu şu demek; biyolojik sistemlerde vücudun herhangi bir hücresi bazında gençleşme mümkün olacak. Yeni kök hücre üretmek şu anda mümkün. Doğal başka problemler da var. Odaklanmamız ihtiyaç duyulan mevzu yaşlanmış hücreleri ya ortadan kaldırmak ya da onların kendilerini yenilemelerini sağlamak. Artık bunu öğrenmeye başladık. Buna genom mühendisliği diyebiliriz. Bunu başarabilirsek birçok yoldan ilerleyerek insan vücudunu yeniden gençleştirebilmenin yakın bir gelecekte mümkün olacağını düşünüyorum.
◊ Ne süre olur bunlar?
10 yıl içinde gelişmeler olabilir. Şundan dolayı teknoloji katlanarak aşama kaydediyor. Suni zekânın inanılmaz bir hızla ilerlemesi bizim çalışmalarımızın da hızla ilerlemesine sebep oldu. Diyelim ki 10 yıl içinde bir gelişme oldu ve insan ömrünü her yıl bir yıl uzatmaya başladık. Kanser ve başka hastalıklar tedavi oldu, yaşlanma birazcık daha yavaşlatıldı… Benim tahminim 2040-2050 içinde tam gençleştirme söz mevzusu olacak. Aniden 30-40-50 yaş geriye çevirme durumu olacak. Doğal buna kademeli ulaşacağız. Her insana söylüyorum: Önümüzdeki 5-10 yıl hayatta kalmaya çalışın. Şundan dolayı hayatta kaldığınız her gün size süre kazandırıyor.
NÜFUS AZALIYOR
◊ Şimdi 60 yaşlarında olan biri yakalayabilir mi bu gelişmeyi?
2040’a geldiğimizde 80 yaşlarında bile olsanız o artık kurtuluş oluyor. 25-30 yıl içinde olur diyorum. Oldukca daha erken de olabilir. Fakat kesinlikle bu yüzyılın ortasına kadar bu gelişme olacak. Ve bu süreçte averaj yaşam uzamaya devam edecek. Örneğin 10 yıl içinde 90 yıl, 15 yıl içinde 100 olacak yaşam süresi. Şu demek oluyor ki siz 20 yıl sonrasında 80 yaşlarında olsanız bile önünüzde bir 20 yıl daha olacak. Süreç içinde teknoloji oldukca daha ilerleyeceği için gençleşme vakasını gerçekleştirdiğimizde aslına bakarsanız kurtulmuş olacaksınız. Bir anlamda yaşlanmanın tedavisini bulmuş oluyoruz. Bir vizyon var, nereye gideceğimizi, ne yapabileceğimizi biliyoruz.
◊ Bu mevzuda çalışan oldukca şahıs, kurum var değil mi?
20 yıl ilkin oldukca azca insan yaşlılık üstüne direkt çalışıyordu. Şundan dolayı yaşlılık hastalık olarak kabul edilmiyordu, naturel deniliyordu. Örneğin ben ABD’de çalışıyorum, “Niçin buraya fon ayırayım” diye düşünülüyordu. Fakat son 10-15 senedir müthiş bir artış var fonlama bakımından. ABD bunun oldukca mühim bir problem bulunduğunu anlamış oldu. Yaşlanmayla birlikte birçok kronik hastalık ortaya çıkıyor; kalp, demans, şeker… Demek ki biz yaşlılık sorununu çözersek otomatikman birçok hastalığın da önüne geçeceğiz. Hususi firmalar, oldukca varlıklı insanoğlu büyük paralar yatırmaya başladı. Mesela Google 1 milyar dolar yatırımla yaşlanmayı geri çevirmek üstüne bir şirket kurdu. Geçen yıl Suudi Arabistan ve ABD ortak bir program deklare etti. Ve yaşlanma üstüne emek harcama yapanlara ulaştırılmak suretiyle bağışlama olarak 1 milyar dolar verdi.
◊ Etik olarak iyi mi değerlendiriyorsunuz, toplumsal anlamda dengeler değişebilir mi?
Dünyada nüfus artışı oldukca yavaşlamaya başladı. Tahmini olarak 2040 yılı civarında dünya nüfusu 9 milyar küsurda stabil hale gelecek ve sonrasında azalmaya başlamış olacak. Japonya, İtalya, İsveç benzer biçimde ülkelerde başladı bile bu. Nüfus hızla azalıyor. Her yıl yüzde 1 nüfus azalması var. İnsanlar çocuk sahibi olmuyor. Çin’in tarihinde ilk kere nüfusu azaldı. Bu birinci problem. Şundan dolayı işgücünde sorun yaşanacak. İkincisi de insanoğlu belli bir yaşa ulaşınca oldukca büyük bir edinim kazanıyorlar ve 60 yaşlarında emekli oluyorlar. Kazandığınız deneyimle yepyeni bir yaşam kurabilirsiniz önünüzde 50 yıl daha var ise… Biz bu problemi da çözebileceksek niçin etik değil? O süre hastalıkları tedavi etmemiz de etik değil. Tam tersi, insanoğlu en deneyimli oldukları zamanda hastalıkla hayata veda ediyorlar. Bu etik değil aslolan.
◊ Bizi daha bilge bir yaşam mı bekliyor?
Suni zekâyla bilginin kıymeti kalmadı. Şundan dolayı suni zekâyla her tür bilgiye ulaşabiliyorsunuz. Tabip da olsanız avukat da olsanız bu bu şekilde. Fakat suni zekâ bilgeliğe, deneyime ulaşamıyor. Bir doktorun 20-30 senede kazanılmış olduğu edinim oldukca kıymetli hale geliyor. Deneyim, bilgelik başka bir şey… Bizi müthiş bir gelecek bekliyor, şimdiden hazırlıklı olmak lazım.
HAREKET ET, STRESİ KONTROL ALTINA AL VE YEDİKLERİNE ÖZEN GÖSTER
Prof. Dr. Derya Unutmaz, yaşlanmayla ilgili gelişimleri görebilmek için yapmamız gerekenleri şu şekilde özetliyor:
◊ Yediklerinize dikkat edin. Onları ilaç benzer biçimde görmeniz lazım. Vücudunuza aldığınız her yiyecek yüzlerce, kimi zaman binlerce kimyasaldan oluşuyor. Bu kimyasallar hem biyolojimizi hem de bağırsaktaki mikrobiyomu etkiliyor. Mikrobiyomda trilyonlarca bakteri var ve onların ürettiği maddeler hücrelerin yaşlanıp yaşlanmayacağına karar veriyor. Yaşlanmayı durduramıyorsunuz fakat yavaşlatıyorsunuz, kronik hastalıkların önüne geçiyorsunuz.
◊ Hareket etmek 60 yaşından sonrasında daha da mühim. Tüm gün koltukta TV karşısında oturmak yaşlanma sürecini oldukca hızlandırıyor. Beyne artık bu insanoğlunun oldukca fazla kalmasına gerek yok diye sinyaller gidiyor. Minimum 7 bin adım yürümeli. Kısa süreli ağırlık hareketleri yapmalı. 5 dakika da olsa kalp atışlarını belli bir düzeyde arttıracak güç egzersizleri mühim.
◊ Stres kronik olduğunda inanılmaz derecede zararı olan. Hücrelerin yaşlanma sürecini hızlandırıyor. Hayata pozitif bakmak biyolojinizi etkiliyor. Sosyalleşmek süreci yavaşlatıyor. Hayvanlarla zaman geçirmek de…
‘140 YAŞ DOĞAL HAKKIMIZ’
Dr. Ayşegül Çoruhlu ‘Longevity Planı-Gençleşmek İsteyenlerin El Kitabı’nın yazarı
◊ İnsan ömrünün 120-140 yıl kadar uzun olması mümkün. Sebebi vücudun naturel mekanizmasında hücre kopyalanması ve hücre tamirinin kapasitesi. Hayflick sınırına (bir hücrenin maksimum bölüneceği sınır) nazaran hücreler ortalama 50 kez kopyalanabilir. Bu kopyalanma sayısı hücrenin naturel ömrünü maksimum kullandıktan sonrasında olursa, şu demek oluyor ki daima sıhhatli olarak maksimum halimizde kalırsak ve bir hücremizi en sıhhatli şekilde, en uzun ömrüyle kullanırsak yaşayabileceğimiz yaşam süresi 120-140 senedir.
◊ Yaşam şeklimizdeki hatalarla hücrelerin naturel yaşam uzunluğunu daha erken tükettiğimiz için hücre yenilenmesi kapasitemizi erken dolduruyoruz. Dolayısıyla şu anda insan ömrü naturel halinden daha kısa benzer biçimde duruyor. Longevity bilimi ‘uzun ömürlülüğü’ fakat bu uzun ömrün hem de sıhhatli olmasını ifade eder. Kişilerin hücresel kapasitelerini maksimum kullanmaları üstüne çalışır. Yaşlanmanın 14 değişik sebebiyle ilgilenir ve bu tarz şeyleri yavaşlatmaya ve yaşlanmayı geri çevirmeye çalışır. Bu emek harcamalar oldukca ilerlemiş durumda. O yüzden yeni yaşlılığın dede, nine görünümünde olamayacağını düşünüyorum. Gelecekte takvim yaşlarının ilerlediği fakat biyolojik olarak oldukca daha genç görüneceğimiz bir yaşlılık söz mevzusu…
◊ Hücresel yaşlanma organ boyutunda da, tüm vücut için de yavaşlatılabilir, vücudumuzdaki hücre limiti en iyi şekilde kullanacağımız hale getirilebilir. Bu sayede de doğuştan hakkımız olan 120-140 yaş arasındaki biyolojik yaşamımızı tamamlayabiliriz.
‘ORGANİK İNSANLAR KIYMETLİ VARLIK STATÜSÜNDE KORUNACAK’
Fütürist Ufuk Tarhan
2045 gündemde
◊ Biyolojinin bir alt dalı olan ve bedenle zihni moleküler düzeyde tekrardan inşa etmeye odaklanan tersine mühendislik son yıllarda büyük bir ivme kazanmıştır. Dünyanın en saygı duyulan bilim merkezlerinde müthiş keşifler yapılıyor. Bu gelişmeler, insanlığın 2030’larda yaşlanmayı durdurabileceği ve 2045’lerde de ölümsüzlüğe ulaşabileceği iddialarını gündeme getiriyor.
Geliştirilmiş insan
◊ İki misli uzunlukta bir ömre haiz olursak şu demek oluyor ki 2080’lerde neler, iyi mi değişmiş olur, değişmeye adım atar? Doğal ki tepeden tırnağa her alan ve mevzuda değişmeyen bir şey kalmaz. Şundan dolayı artık o yaşa kadar onca teknolojik, genetik, suni zekâ müdahalesi ve eklentisiyle gelmiş olanlar artık organik insan olmaz, bir tür ‘cyborg’ (biyolojik ve suni kısımları olan) sayılırlar. Bundan dolayı 140 yaşına varan insanlık türüne büyük olasılıkla sibernetik organizma, biyomekanik varlık, kısmi suni varlık yada geliştirilmiş insan denir. Biz bundan sonrasında ‘Geliştirilmiş İnsan–Gİ’ tanımını kullanalım.
Para ve maddiyat
◊ Ölüm ve teknoloji, icatlar ve uzay keşifleri her şeyden ilkin, dünyanın en temel problemi ve zafiyeti olan enerji sorununu çözmüş olur. Tüm dünya vatandaşları sınırsız, parasız enerji kullanabilir hale ulaştığında de tüm dünyevi temel problemler çözülür. Ülkelerin birbiriyle didişmesine gerek kalmaz. Para ve maddiyat önemini yitirir zira ‘tüm dünya kaynakları hepimizin’ noktasına gelinmiş olur.
Galaktik savaşlar
◊ Dünya içi savaşlar sonlanır, kaynak dağılımı merkezi bir yönetimce matematiğe, bilime nazaran yapılır. Dünyanın Gİ’leri ve robot cyborg’lardan oluşan vatandaşlar tek bir devlet benzer biçimde tamamen nümerik parametrelere nazaran suni zekâlı bir sistem tarafınca yönetilir. Hiyerarşiyi de sistem belirler. Nüfus artışı, iyelik, haiz olma, iktidar, güç elde etme vb. benzer biçimde kavramlar insanların kontrolünden çıkar. Bunlar, insan-teknoloji karması yeni tür ve hesaplamalar tarafınca şekillendirilir. Öte taraftan, galaktik düzeyde enerji ve kaynak savaşları adım atar. Uzaydan gelebilecek ortak düşmanlara karşı Dünyalılar merkezi hükümetin belirlediği koşullar için Dünya’yı korumak suretiyle ortaklaşır, bu amaç için yaşarlar, çalışırlar.
Sonucu sistem verir
◊ İstenilen bilgiler, kazanılmak istenen kabiliyetler beyne ve bedene yüklenebileceğinden eğitim, okul, öğrenme sistemleri bilgi-beceri yükleme ya da silme, değişiklik yapma merkezlerine dönüşür. Kimlerin daha yetenekli, yetkili ve donanımlı olacağına, hangi görevlerde çalışacağına sistem karar verir.
Duygusal olanlar…
◊ Dünyanın yeni düzenine ayak uyduramayacak kadar yaşlanmış ve hâlâ organik insan duygusallığına, zayıflığına haiz olanlar eylemsiz yaşamda hususi bölgelerde daha oldukca sanal ve kendi aralarında sosyalleşme olanaklarıyla nesli tükenmekte olan kıymetli varlık statüsünde korunurlar. Sistemin iyileştirilmesi için denek olarak, bilimsel araştırma, organik yaşam örneği olarak yaşatılırlar.
Tabiat şahlanır
◊ Gİ türünün ömrünü uzatan teknoloji, genetik, nano, uzay alanlarındaki buluş ve buluşlar doğal ki çevrenin, tabiat ananın, suyun, tabiatın da hem daha akılcı kullanımını hem de korunmasını sağlar. Ölümsüzlük noktasına kadar sürecek olan yeni tür insanlık; distopik filmlerdeki benzer biçimde metal ve taş yığınları, karamsar, sisli, kirli bir dünyada yaşamaz. Aksine yeşilin, tabiat ananın, tabiatın korunduğu ve coştuğu renkli bir yerkürede o zamanki mutluluk iyi mi bir duyguysa, mutluluk içinde yaşar.
Organik çocuk izne doğal olarak
◊ Gİ’lerde neslin devamı için yapay yöntemler, sipariş bebekler vb. mümkün olacağından anne-baba-kardeş ilişkileri, aile terimi, aile-miras hukuku önemini yitirir.
◊ İstenilen genetik modifikasyonlar yapılabildiği için kadın-erkek ayrımı ortadan kalkar, cinsiyetsiz bir türe dönüşülür. Organik çocuk sahibi olmak izne doğal olarak olur. Duygusal değil, parametrik yaşama geçilir.
UZUN YAŞAMAK İSTEYEN DE VAR, ‘O KADARINA GEREK YOK’ DİYEN DE
Toplumun değişik kesimlerinden kişilere “İnsan ömrünün 140 yıla kadar uzayacağı söyleniyor, siz ömrünüzün bu kadar uzamasını ister misiniz? Uzayacağından güvenli olsanız neler yapar, iyi mi hazırlanırsınız” diye sorduk. Bir çok şahıs uzun bir ömrün avantajlarına odaklanırken bazıları da bu kadar uzun hayata devam etmenin, bazı şeylerin tadını kaçıracağını söylemiş oldu. Örneğin Burak Aslantaş (25) “Kim bilir azca ve öz yaşamak gerek” diye düşüncesini deklare etti. Sorumuza cevap veren kişilerin bir çok ‘sıhhatli olursak, niçin olmasın’ diye bir koşul koştu. Akademisyen Nurgül Büyükkalay (42) “Ömrün iki katına çıkabilme ihtimali birazcık ürkütücü geliyor. Bu kadar uzamasını istemem fakat sıhhatli ve genç kalacaksak niçin olmasın” diyerek birçok kişinin duygusuna tercüman oldu. Bunların yanı sıra insanoğlu süratli yaşamaktan, devamlı acil etmekten, sevdiklerine zaman ayıramamaktan şikâyetçi. İstediklerini yapmak için yaşamın kısa bulunduğunu, zamanı olsa daha oldukca gezi edeceğini, enstrüman çalmayı öğreneceğini söyleyen var. Anketimize cevap verenler eğer ömrümüz bu kadar uzayacaksa şimdiden hazırlık yapmak gerektiği konusundaysa aynı fikir…
Azca ve öz yaşamak…
*Burak Aslantaş (23), talebe
Kimi zaman oldukca sevdiğim bir yemeği tabaklarca yiyecek isterim. Fazlasıyla yediğime güvenli olduğumda, benim için ötekilerden ayrı olan, oldukca sevdiğim yemekten bile soğuduğum oluyor. Kim bilir bir şeylerin kıymetli olmasını elde eden yegâne şey onlara nadiren haiz olmamızdır. Benzer şekilde yaşamın uzamasının, değerinin azalmasına niçin olacağını düşünüyorum. Kim bilir azca fakat öz yaşamak gerek.
‘Acil etmezdim’
*Uğur Ayten (25), matbaacı
Bu kadar oldukca emek harcamayı bırakırdım. Ömrünün yarısından fazlasını 10-15 yıl rahat geçirebilmek için heba etmezdim. Uzun bir ömrüm var ise her şeyi yavaş, acil etmeden yapardım.
‘İkinci bir meslek edinirdim’
*Alara Teker (25), avukat
Şu anki insan ömrü yaşamak istediklerim için oldukca kısa. Yaşamı aceleyle değil de sindire sindire yaşamak arzu ederdim. İkinci bir meslek daha edinmek için yola çıkardım. Daha da donanımlı olup dolu bir yaşam geçirirdim. Birden fazla ve değişik alanlarda edinim kazanmak ve anı biriktirmek güzel olurdu tahminimce.
‘Olduğu benzer biçimde kalsın’
*Damla Temirelli (27), satın alan sorumlusu
Yaşam bu kadar uzasın istemezdim, ne kadar oldukca yaşam o denli hayal kırıklığı, yalnızlık ve kafa karışıklığını da bununla beraber getirir. Kanser hastası olan bir hasta için bu muhteşem bir talih olabilir fakat yalnız olan bir insan için bu eziyete dönüşebilir. Ömrün uzaması demek yaşayacağımız mutlulukları ertelemek demek, bence olduğu benzer biçimde kalmalı.
‘Zorluklar insanı yıpratır’
*Cansu Ozansak (32), insan kaynakları yöneticisi
Mevzuya avantajları ve dezavantajları olarak iki değişik pencereden bakmak gerek. Avantajları bakımından uzun yaşam süresi, daha çok edinim ve edinilen tecrübelerle herhangi bir hedefe ulaşmakta yararlı olabilir. Sadece uzun yaşla sağlıksal problemler artar, bu dezavantaj. Bu zorluklar insanı daha oldukca yıpratır. İnsan ömrünün uzun olmasını istemezdim.
‘Oldukca enstrüman çalmayı isterim’
*Yiğit Özkılıç (32), turizmci
Kesinlikle ömrümün 140 yaşından bile ileri gitmesini, uzamasını isterim. Averaj yaşam süremizde yapamadığımız oldukca şey var. Ben eğer dinç kalabiliyorsak mümkün olmasıyla birlikte enstrüman çalmayı ve uzmanlaşmayı arzu ederdim. Kendi viski markamı üretip 50-60 senelik, yıllanmış bir viski markam olmasını oldukca arzu ederdim.
‘Kendime yatırım yapardım’
*Seray Güray (32), pilates eğitmeni
Hangi şartlar altında olacak, birazcık ona bağlı, yoksa hayatımın 40-50 yıl daha uzun olmasını arzu ederdim. Bunu şimdiden biliyor olsaydım hayatımı daha sıhhatli ve uzun yaşamak için kendime yatırım yapardım. İyi beslenme ve sporla desteklerdim ki yaşlılığımda daha sağlam olabileyim.
‘Gelişimi deneyimlemek iyi olur’
*Okay Koç (36), tenis antrenörü
İnsan ömrünün bu kadar uzun olmasını arzu ederdim. Dünyanın ve toplumların ekonomik, sosyokültürel ve teknolojik değişimlerini ve gelişimlerini deneyimlemek açısından iyi olurdu.
‘Gezi planlarımı güncellerim’
*Elif Türkol (41), tıbbi ilaç mümessili
Sıhhatli olacaksak, dünyanın kıt kaynaklarını etkin kullanacaksak isterim. Eğer 140 senelik ömrüm olacağını bilsem sanırım gezi planlarımı, yatırım planlarımı güncellerdim, emek harcama hayatımı gözden geçirirdim.
‘Zaman içinde yarışmayı bırakırım’
*Nurgül Büyükkalay (42), akademisyen
Ömrün neredeyse iki katına çıkabilme ihtimali birazcık ürkütücü geliyor. Bu kadar uzamasını istemem fakat sıhhatli ve genç kalacaksak niçin olmasın? Önümde bu kadar uzun bir yaşam bulunduğunu bilsem sevdiğim şeylere daha çok süre ayırıp daha oldukca tadını çıkarmaya çalışırım. Ilk olarak zaman içinde yarışmayı bırakırdım. Kimi zaman bazı şeyleri aynı anda yapmak isterim. Hem yollarda olayım, hem ailemle olayım hem de daha oldukca çalışayım isterim fakat buna süre müsaade etmiyor. Bu da insanı strese sokabiliyor. Sadece tüm bu tarz şeyleri aynı heyecanla deneyebilir miyiz, şüpheliyim.
‘Bir süre Asya’da yaşarım’
*Çağdaş Taylan (42), Özgürlük Ekler muhabiri
Eğer Alphaville’in ‘Forever Young’ şarkısında söylediği benzer biçimde 140 yaşına kadar genç kalabileceksem bu kadar uzun yaşamak arzu ederdim. Uzun yaşayıp sıhhatli kalacaksam daha ilkin görmediğim Asya kıtasının aden topraklarını dolaşmak, bir ihtimal bir süre oralarda yaşamak arzu ederdim. O denli uzun yaşayacak bir insanoğlunun daha sağlam bir kas kütlesine ihtiyacı olur sanırım, şimdiden spora daha ağırlık vermem gerekirdi.
‘Galaksiyi gezerim’
*Hazan Aköz Işık (45), Özgürlük Ekler editörü
En büyük hayalim bu. 100 yıl daha yaşayıp uzay çağını görmek arzu ederdim. “Yarın Satürn’e mi gitsek Jüpiter’e mi” diye tartışacağız bir ihtimal arkadaşlarla. Fakat sevdiklerim de uzun ömürlü olmalı. Buna kedim Yürekli da dahil. Aslına bakarsanız bu şekilde bir gelişme yaşanırsa sanırım hayvanlar da daha uzun ömürlü olur. Eğer 140 yıl yaşayacaksam bir halde çalışmaya devam etmem gerekir. Şu an emekliliğime 10 yıl kaldıysa emeklilik yaşım kim bilir kaç olacak? 100 yıl da çalışmak istemezdim doğrusu. Bu yüzden hem dünyayı (bir ihtimal galaksiyi) gezeceğim hem de para kazanabileceğim bir yol bulmaya çalışırdım.
‘Emeklilik planlarını ötelerim’
*Gülay Barbaros Altan (49), Özgürlük hafta sonu ekleri editörü
Sıhhatli olarak uzayacaksa itiraz etmem. Fakat derhal kendime çekidüzen vermem gerekir. Emeklilik planlarımı öteleyip mesleki olarak tam dijitalleşme için acilen öğrenmem gerekenleri içeren birkaç çevrimiçi kurs bulurum. Borsadan birkaç tane de geleceğin teknolojilerine ve tarıma yatırım icra eden şirket kâğıdı alır, kenara koyarım.
‘Sağlığıma dikkat ederim’
*Esin Duygu Cenk (49), yazışma uzmanı
Atalarımızın tabiriyle ‘elden ayaktan düşmeden, dünyada hoş bir seda’ bırakmayı yeğlerim. Fakat bu kadar uzayacağından güvenli olsam; bedensel, zihinsel ve ruhsal açıdan sıhhatli olmak adına; tüm sıhhatli yaşam alışkanlıklarına haiz olmaya, gelişebilecek hastalıklara karşı tedbir almak için tıbbi olanaklardan faydalanmaya ve ailemle sevdiklerimin de lüzumlu önlemleri almalarını sağlamaya oldukca daha çok dikkat ederim. Bir taraftan da eşzamanlı olarak; içinde nefes aldığımız dünyayı daha yaşanır ve sıhhatli kılmak için sürdürülebilirlik mevzusunda her insanın elini taşın altına koyması mevzusunda oldukca daha ısrar eden olurum.
‘Spora ağırlık veririm’
*Aysun Yılmaz (49), satış müdürü
Eğer bu 140 yaş durumu kaçınılmaz olsaydı; uzun bir yaşamın getireceği zorluklara karşı oldukca daha dinç ve sıhhatli olmak adına toplumsal yaşam etkinliklerimi arttırırdım. Daha çok spor ve daha çok kişisel gelişime ağırlık verirdim. Aile ve akraba bağlarını daha çok kuvvetlendirirdim. Her bir anı doyasıya yaşamak için çabalardım.
‘Tek düze olabilirsin’
*Gamze Raday (47), satın alan ilişkileri yönetmeni
Bence yaşam uzarsa insanların hedefleri küçülür, nede olsa süre var diye başarılar da azalabilir. Haiz olabildiklerinden ziyade olamadıkların için çaba harcamayabilirsin. Keşkelerin olmaz benzer biçimde, daha tek düze olabilirsin ya da tam tersi, her şeyi yapayım istersin. Bu da doygunluk yaratabilir, erken ölmek iyidir.
‘Ölümsüzlüğü de kabul ederim’
*Çetin Çınar (51), yatırımcı
Daha yapamadığım oldukca şeyin bulunduğunu düşünüyorum, sözgelişi eşimle beraber bir dünya turu yapmayı isterim ve bunun için doğal ki dinç olmak lüzumlu. Yaşımla beraber tecrübelerimi birilerine aktarmak beni en oldukca mutlu ederdi. Şu durumda ölümsüzlük var ise onu bile kabul ederim, benim için asla problem değil.
‘Bunaltan olurdu’
*İlker Yaşar (60), gazeteci
Kesinlikle o denli yaşamak istemezdim, oldukca uzun, bu kadar yaşamak oldukca can sıkan olurdu…
‘Birazcık daha yaşasak ne güzel…’
*Selma Topçu (64), çalışmıyor
Torunlarımın çocuklarını görmek ne kadar güzel olur aslına bakarsak. Fakat sıhhat en önemlisi; 55 yaşından sonrasında başlıyor şekeri, kolesterolü. Sıhhat sorunları, geçim derdi derken yaşam geçiyor. Aslına bakarsanız bu yaşımıza kadar evlatları büyüt, çalış derken iyi mi geçti anlamadık, birazcık daha yaşasak ne güzel olur!
