Alaska Havayolları’na ilişik Boeing 737 Max 9 tipi uçağın geçtiğimiz Cuma günü havadayken gövdesinden parça kopması sonrasında başlatılan incelemeler, paneli yerinde tutmaya yarayan dört tehlikeli sonuç cıvatanın noksan ya da yanlış takılmış bulunduğunu gösteriyor.

  • Soruşturma hangi aşamada?

Ulusal Ulaşım Güvenliği Kurulu (NTSB) Başkanı Jennifer Homendy, ‘kapı tapası’ olarak adlandırılan ve içeriden düzgüsel bir pencere benzer biçimde görünen bu paneli yerinde tutmaya yarayan cıvataların uçuşun başlangıcında mı yoksa kazadan sonrasında mı kaybolduğunun belirsiz bulunduğunu söylemiş oldu. Federal müfettişler ise yaptıkları açıklamada, paneli yerinde tutması ihtiyaç duyulan cıvataların yaşanmış olan vakadan ilkin ‘asla takılmamış olmasının’ da mümkün olabileceğini belirtti.

Havada meydana gelen bu ciddi vaka arkasından Federal Havacılık İdaresi (FAA) bu model uçakların derhal incelenmesi emirini verdi. Washington Post’un aktardığı bilgiye göre soruşturma kapsamında ortalama 200 tane Boeing 737 Max 9 uçağı yere indirildi. Uçaktan fırlayan kapı tapası 737 Max ve öteki uçakların gövdesini meydana getiren Spirit AeroSystems tarafınca takılmıştı.

FAA talimatıyla Boeing 737 Max 9 model uçaklarını yere indiren ve bir ön araştırma gerçekleştiren United Airlines, koltukları ve yan duvar kaplamalarını denetim için söktüğünü ve bazılarının kapı tapalarındaki cıvatalarının gevşek bulunduğunu bildirdi.

Açık oturum, tayyare 5 bin metre yükseklikteyken gövdeden ayrıldı. Getty Images

NTSB Başkanı Homendy, Alaska Havayolları’nın Cuma günkü uçuştan ilkin uçaktaki kabin basıncıyla ilgili problemler mevzusunda üç kez uyarıldığını söylemiş oldu. Müfettişler, 27 Kasım ve 7 Aralık tarihleri içinde AAR adlı bir yüklenici tarafınca uçağa kablosuz web tertibatı kurulmasının, ortaya çıkan tazyik sorunlarında herhangi bir rol oynayıp oynamadığını araştırıyor.

NTSB müfettişleri, her iki saatte bir kendi üstüne kayıt meydana getiren ve otomatikman silmiş olduğu için kurtarılamayan kokpit ses kayıt cihazındaki konuşmaları ise ortaya çıkaramadı. Homendy, FAA’yı otomatik üstüne yazma süresinin 25 saate çıkarılmasını gerektirecek bir kaide uygulamaya çağırdı. Amerikan Federal Havacılık Dairesi’nin (FAA) uçaklara yönelik başlatmış olduğu araştırma sürüyor.

Açık oturum, Alaska Havayolları’nın 1282 sefer sayılı uçağı Cuma günü Portland Internasyonal Havaalanı’ndan havalandıktan ortalama 10 dakika sonrasında yerinden fırladı ve yolcular 16,000 feet (ortalama 5 bin metre) yükseklikte korku dolu dakikalar yaşadı.

Kapı tapasının yerinden fırlaması ilkin devasa yükseklikte bir sese yol açtı, arkasından uçağın içine soğuk, sert ve bir yolcunu deyimiyle ‘kırbaç’ benzer biçimde bir rüzgâr girmesine niçin oldu.

Homendy (uçuş görevlileri ile yapmış olduğu görüşmelere dayanarak) derhal arkasından kokpit kapısının açılıp hela kapısına çarptığını ve ikinci kaptanın öne doğru sarsılarak kulaklığını geçici olarak kaybettiğini söylemiş oldu. Kaptan ve ikinci kaptan oksijen maskelerini takmayı ve hoparlörü açmayı başardı sadece iletişimde ciddi bir mesele yaşandı. Uçuş görevlileri uçuş güvertesinden informasyon almakta zorlandıklarını ve kabindeki yolcuların anonsları duymakta güçlük çektiğini aktardı.

Tayyare olayın arkasından acil iniş yapmış oldu ve uçaktaki 171 yolcu ve 6 mürettebat talih eseri zarar görmedi. Yolcular içinde üç bebek ve yaşları 5 ile 17 içinde değişen dört refakatsiz çocuk bulunuyordu.

Kopan parça, uçağın sol tarafında 26. sıradaydı, federal yetkililer kimsenin uçup giden panelin yanında oturmadığını deklare etti. Hasar alan bölgede yolcu olmaması ve uçağın hemen hemen hedeflenen irtifaya hemen hemen erişmemesi can kaybı yaşanmamasında etkili oldu.

Yetkililer uçağın sol tarafında yer edinen 26. sırada kimsenin oturmadığını deklare etti. Grafik: New York Times

Basına yansıyan bilgilere göre, Alaska mürettebatını temsil eden sendika bir uçuş görevlisinin hafifçe yaralandığını duyurdu. Havayolu şirketi, birkaç yolcunun yaralanmalar sebebiyle tıbbi müdahaleye gereksinim duyduğunu söylemiş oldu sadece ciddi bir yaralanma rapor edilmedi.

Parçanın uçağın gövdesinden fırlamasıyla beraber telefonlar ve öteki kişisel eşyalar oluşan delikten sürüklendi ve Portland civarına düştü. Havayolları, düzenleyiciler ve şirket yetkilileri güvenli olduğuna karar verene kadar yere indirilen ortalama 200 Max 9 uçağını incelemeye hazırlanırken yüzlerce uçuşu iptal edildi. Organik olarak yaşanmış olan bu vaka Boeing’in kalite kontrolü hakkında sual işaretleri yarattı.

Uzmanlara gore meydana gelen kaza daha yüksek bir irtifada gerçekleşseydi oldukça büyük bir faciayla sonuçlanabilirdi. Embry-Riddle Havacılık Üniversitesi’nde havacılık güvenliği profesörü olan Anthony Brickhouse, “30.000 feet’ten daha yüksek bir seyir irtifasında muntazam bir halde kemer takmamış yolcuların havaya savrulması benzer biçimde bir durumla karşı karşıya kalabilirdik” diyor.

Cıvatalar panelin yukarı doğru hareket ederek yerinden çıkmasını engelliyor. ‘Kapı tapası’ adında olan panelin üstündeki on iki durdurma tertibatı ve kapı çerçevesi üstündeki tamponlar, uçağın içindeki ve dışındaki tazyik değiştikçe paneli yerinde tutmak için baskı uyguluyor. Grafik: New York Times

FAA ve NTSB’de eski bir kaza müfettişi olan Jeff Guzzetti, kapı tapasının müfettişlerin arızanın ne işe yaradığını ve iyi mi meydana geldiğini teyit etmelerini sağlayacak mühim bir kanıt bulunduğunu vurguluyor ve ekliyor: “Bu kadar yeni bir tayyare olduğundan üretici kaynaklı olduğuna inanıyorum.”

Düşen 27 kilo ağırlındaki parça Portland’da bir öğretmenin evinin arka bahçesinde bulunmuş oldu. Fotoğraf: Getty Images

Havacılık uzmanı ve eski bir pilot olan Kathleen Bangs ise soruşturmanın kapı tapasında bir arıza bulunduğunu ortaya koyacağına inanıyor. Bangs, tipik olarak bu benzer biçimde dekompresyon olaylarının metal korozyonu ve yorgunluğu olan eski uçaklarda meydana geldiğini, bu vakada ise uçağın yeni bulunduğunu ve bunun da büyük olasılıkla kapı tapasında bir mesele bulunduğunu gösterdiğini belirtiyor.

  • Alaska Havayolları ve Boeing ne dedi?

Alaska Havayolları yapmış olduğu açıklamada, güvenlik kurulunun onayı olmadan vakaya neyin yol açtığına ilişkin sorulara yanıt veremeyeceğini söylemiş oldu. Havayolu yetkilileri, NTSB’den daha çok informasyon istediklerini sadece izin verilmesi hâlinde izahat yapabileceklerini beyan etti. Bu tür soruşturmalarda tarafların kamuoyuyla paylaşabilecekleri bilgiler çoğu zaman kısıtlı.

Boeing 737 Max 9 ile alakalı soruşturma sürüyor. Fotoğraf: Getty Images

Boeing’in CEO’su Dave Calhoun ise şirkette bir güvenlik toplantısı düzenledi ve yapmış olduğu açıklamada “Bu vakaya hatamızı kabul ederek ve her adımda yüzde 100 şeffaflıkla yaklaşacağız” dedi. Calhoun, Boeing’in kazanın nedenini araştırmak suretiyle NTSB ile beraber çalışacağı mevzusunda da güvence verdi.

Boeing şu anda daha minik Max 7 ve daha büyük Max 10’un onayını almak için çalışmalarını sürdürüyor. Firmanın hisseleri Pazartesi günü ortalama yüzde 8, Spirit AeroSystems hisseleri ise yüzde 11 düşüşle kapanmış oldu.

Washington Post, New York Times ve BBC haberlerinden Türkçeleştirildi.