Bu yıldız son 100 yılda büyük bir travma yaşadı! (Seni çok iyi anlıyoruz)

Geçtiğimiz 20. yüzyıl içersinde Beta Pictoris yıldız sisteminde “travmatik” bir vaka yaşanmış olabilir.

Her ne kadar “geçtiğimiz yüzyıl” tabiri oldukca yakın görünmese de, 13.8 milyar senelik evrende yaşanmış olan kozmik bir vakası düşündüğümüzde oldukça kısa sürede gerçekleştiğini rahatça söyleyebiliyoruz.

Dünya’dan ortalama 63 ışık yılı ötede bulunan ve Cenup Yarıküre’den çıplak gözle görülebilen Pictor Takımyıldızı’nın bir parçası olan Beta Pictoris, meydana getirilen gözlemlerde yörüngesinde minimum iki gezegen bulunmuş olduğu belirlenmişti. Bir grup bilim insanı, NASA, Avrupa ve Kanada uzay ajanslarının işbirliğiyle uzaya gönderilen James Webb Uzay Teleskobu’nu kullanarak Beta Pictoris’te garip bir şeyler yaşandığını keşfetti.

Günümüzdeki en kuvvetli gözlem araçlarından kabul edilen JWST yardımıyla Beta Pictoris’in çevresinde bulunan toz bulutunda bir kedi kuyruğu benzer biçimde uzanan yeni bir yapı ortaya çıkarıldı.

Açıklamada “Daha ilkin yeryüzünden meydana getirilen ve görülebilir ışık frekansındaki gözlemlerde bu özelliği görebilecek duyarlılık ve çözünürlüğe erişemiyorduk. Webb ile buna erişebildik” denildi.

Daha ilkin teleskoplarla meydana getirilen gözlemlerde Beta Pictoris’in asteroidler, kuyrukluyıldızlar ve öteki minik gezegen benzeri yapılardan meydana gelen iki “yıkıntı” diskine haiz olduğu belirlenmişti. Gezegenlerin de bu disklerde oluştuğu öngörülüyor.

Bilgisayar modellemesi yardımıyla Webb’le gözlem meydana getiren araştırmacılar, bu tozdan diskin, geçtiğimiz 100 yıl içinde yaşanmış olan kozmik bir vakadan kaynaklanabileceğini düşünüyor.

Fotoğraf: NASA / ESA / CSA / STScI / Christopher Stark / Kellen Lawson / Jens Kammerer / Marshall Perrin

Araştırmanın yazarlarından Marshall Perrin ise mevzuyla ilgili şunları söylüyor:

“Çarpışma benzer biçimde bir şeyler oluyor ve oldukca fazla toz ortaya çıkıyor. İlk başta oluşan bu toz, kaynağıyla aynı yörünge doğrultusunda hareket ediyor sadece sonrasında yayılmaya da başlıyor.”

Perrin ek olarak yıldızın ışığının, en minik toz parçacıklarını yıldızdan daha süratli bir halde ittiğini, daha büyük parçaların ise bu kadar süratli ilerlemediğini ve uzun bir tozdan “kuyruk” oluşturduğunu söylüyor.

Webb Uzay Teleskobu gözlemlerinde bu iki toz diski arasındaki ısı farklarını da ortaya çıkardı. Değişik sıcaklıklarda olan disklerin, değişik materyallerden oluştuğu anlamına geliyor. Görünen ışıkla bakıldığında ikinci diski oluşturan materyalin ve “toz kuyruğu”nun karanlık olduğu görülüyor. Sadece Webb’in kızılötesi görüşüyle beraber bu alan parıldıyor.

Kuyruğun parlaklığını dikkate alan ekip, bulunan tozun miktarının, 16 milyar kilometreye yayılan büyük bir ana asteroit kuşağı kadar bulunduğunu belirtiyor.

Sistemin yıkıntı disklerinde yaşanmış olan bu yeni çarpışmanın, 2014 senesinde Atacama Büyük Milimetre Dizisi (ALMA) tarafınca meydana getirilen gözlemleri de açıklayabilir. ALMA daha ilkin yapmış olduğu gözlemde, bu “kedi kuyruğu”nun yakınında bir karbonmonoksit toplanması gözlemlemişti. Sadece yıldızın radyasyonuyla buradaki karbonmonoksitin yüzyıl içinde ortadan kaybolması gerekiyordu. Gazın hala burada bulunması, aynı olayın bir sonucu olabilir benzer biçimde görünüyor.

Eğer durum buysa, Beta Pictoris sistemi, araştırmacıların düşündüğünden daha da karmaşık ve kaosla dolu.

Elisha Sauers’ın makalesini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.