NASA’nın sorunlu ilerleyen ve eleştirilerin odağındaki Mars Sample Return (Mars Örnek Getirme) görevinde neler bulunduğunu nihayet öğrenebildik. NASA, düzenlemiş olduğu bir telekonferansta söz mevzusu görevin iyi mi ilerleyeceğine açıklık getirdi. Vazife, Perseverance aracının Şubat 2021’de Mars’a konuşlandırılmasından itibaren birkaç senedir devam ediyor. Perseverance’ın misyonunun habere mevzu kısmı, Dünya’ya geri gönderilmek suretiyle Mars’taki garip kaya örneklerini toplamak.
Tartışmalar, geçen yıl meydana gelen bağımsız bir incelemede programın “gerçekçi olmayan bütçe ve beklentilere ve hantal bir yapıya haiz olduğu ve etkili bir halde yönetilebilecek bir halde düzenlenmediği” ortaya koyulunca iyiden iyiye alevlenmiş, Mars’tan numuneler getirmeye odaklanan bu proje sallantılı bir hale gelmişti. 13 Kasım 2023’teki bu değerlendirmenin peşinden NASA ilkin “projeye ara verildiğini” duyurmuş, 22 Kasım’da ise “görevde kesintiye gidildiğini” ifade etmişti.
ABD Temsilciler Meclisi ve ABD Senatosu’nun ödenek komiteleri bunların üstüne NASA’nın 2024 bütçesinden 454 milyon 80 bin dolarlık bir kesinti yaparken bilhassa Mars Sample Return misyonuna vurgu yapmıştı. NASA yukarıda da sözü geçen “kesinti” duyurusu çerçevesinde ek olarak vazife için meydana getirilen harcamaları azaltırken ve görevi yürüten Jet İtiş Gücü Laboratuvarı’nda (JPL) fazlaca sayıda işçi ve taşeronu işten çıkarmıştı.
İşte hepsi ışığında gelinen noktada projenin akıbetinin nasıl biteceği merak mevzusuydu. Ilk olarak şunu belirtmekte yarar var ki NASA projeye büyük ehemmiyet atfediyor. NASA Başkanı Bill Nelson, programın yol haritasını paylaşırken yenilikçi tasarımların aranacağı vurgusunu yapmış oldu. Nelson eleştirilerin bilincinde bulunduğunu da şu sözleriyle aktardı:
Mars Sample Return, NASA’nın şimdiye kadar üstlendiği en karmaşık görevlerden biri. Netice olarak 11 milyar dolarlık bütçe fazlaca pahalı ve 2040 geri dönüş zamanı de fazlaca uzak.
“Örneklerin güvenli bir halde indirilmesi ve toplanması, başka bir gezegenden -daha ilkin asla yapılmamış olan- örneklerle bir roket fırlatılması ve örneklerin Dünya’ya 53 milyon kilometreden fazla bir mesafede güvenli bir halde geri taşınması ufak bir iş değil” diyen Nelson, “Hem uygun maliyetli hem de numuneleri makul bir vakit diliminde geri getiren bir yol bulmak için kalıpların dışına bakmamız gerekiyor” şeklinde konuştu.
NASA, bağımsız rapora cevap verdi
NASA hem de Eylül 2023 tarihindeki Bağımsız İnceleme Kurulu raporuna verdiği yanıtı da paylaştı. Yanıtta eleştirilerin büyük bir kısmı kabul edilirken değişmesi ihtiyaç duyulan noktalar şöyleki ifade edildi:
- Güncellenmiş ve karmaşıklığı azaltılmış bir vazife tasarımı
- Geliştirilmiş esneklik
- Risklere karşı görevin pozisyonu
- Daha kuvvetli hesap verilebilirlik ve koordinasyon
- Bütçede ayarlama
NASA, raporda tespit edilen 8-11 milyar dolarlık tahmini bütçenin doğru bulunduğunu dile getirirken bu ikazlar çerçevesinde bu bütçeyle tarihin 2040’a öteleneceğini ifade ediyor. Rapora verilen yanıtta bütçenin düşürülmesi yönündeki adımlar da aktarılmakta. Bu amaçla NASA yakın gelecekte yenilikçi ve alternatif MSR mimarilerini masaya getirecek rekabetçi bir talep yayınlayacak. NASA’nın aktardığına nazaran bu talep doğrultusunda, “mesela daha düşük yaşam döngüsü maliyeti bulunan, daha düşük senelik maliyet sunan, numuneleri daha erken geri getirebilecek daha azca karmaşık ve düşük riskli ufak bir Mars Tırmanma Aracı yenilikçi ve alternatif bir unsur olarak düşünülebilir.”
Doğrusu NASA yakında hususi sektörden, örnekleri 2030’larda geri getirebilecek ve maliyeti, riski ve vazife karmaşıklığını azaltabilecek mimari teklifler isteyecek.
Rapor doğrultusunda kesintilerle projenin 2025 bütçesi, NASA’nın ifadesiyle “karşılaması zor da olsa” 200 milyon dolar olarak belirlendi.
Washington’daki NASA Genel Merkezinde vazife meydana getiren Bilim Misyonu Destek Direktörü Nicky Fox, “NASA ileri görüşlü bilim yapıyor ve Mars’tan çeşitli, bilimsel açıdan ilgili örnekleri geri getirmek mühim bir öncelik” ifadelerini kullandı. “Bu düzeydeki karmaşıklıkta bir görevi organize etmek için, bağımsız araştırmalardan elde ettiğimiz girdiler de dahil olmak suretiyle, bu büyük görevi iyi mi yürüteceğimize dair onlarca senelik derslerden yararlanıyoruz” diyen Fox, “Sonraki adımlarımız … Mars’ın, Güneş sistemimizin ve Dünya’daki yaşamın kökenleri ve evrimi hakkında tehlikeli sonuç yeni bilgiler sağlayacak…” ifadelerini kullandı.
NASA, “Mars Sample Return son yirmi senedir internasyonal gezegen araştırmalarının uzun vadeli mühim bir hedefi olmuştu” ifadelerini kullanıyor:
“NASA’nın Perseverance gezgini, bilim adamlarının Mars’ın jeolojik tarihini, ikliminin evrimini anlamalarına ve gelecekteki insan kaşiflere hazırlanmalarına destek olacak ilgi çekici bilimsel örnekleri topluyor. Örneklerin geri dönüşü hem de NASA’nın eski yaşam emarelerini aramasına da destek olacak.”
Mevcut planda bir yörünge aracının 2027’de, bir iniş aracının ise 2028’de fırlatılması ve bozulmamış Mars örneklerinin 2033’te Dünya’ya gelmesi yer alıyordu. Tüm bu gelişmeler yeni bir vazife mimarisi oluşturulana kadar bu vakit çizelgesinin 2040’a ötelendiğini göstermekte…
Kaynak: Science Alert, NASA / Metin Aktaşoğlu tarafınca yerelleştirildi
