Çorap ve ayakkabı giymekte zorlanmak… Merdiven çıkarken trabzanlardan tutunarak destek almak… Yürümekte, hatta oturup kalkmak benzer biçimde rahat hareketlerde bile güçlük çekmek… Kalça ekleminde gelişen problemlere ilaç, fizik tedavi ve koltuk değnekleri benzer biçimde yürümeye destek olan cihazlarla çözüm sağlanabilse de, kimi zaman mesele devam edebiliyor. Bu aşamada ‘kalça protezi’ ameliyatı gündeme geliyor. Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Selami Çakmak, günümüzde kalça protezleri ameliyatlarının son aşama güvenli ve etkili bir halde uygulandığına dikkat çekerek, “Son yıllarda gelişen teknolojiler yardımıyla kullanılan protezlerin kaliteleri de oldukça arttı. Artık protezler vücuda fazlaca daha kolay uyum sağlıyor, böylelikle kullanım ömürleri de uzuyor. Ameliyat sonrasında hastalar ağrısız ve acısız hareket olanağına tekrardan kavuşabiliyor, hastaneden yürüyerek çıkabiliyor” diyerek kalça protezi ameliyatı hakkında en fazlaca dört gözle beklenen soruları yanıtladı.
1- Kalça protezi ameliyatı ne süre gündeme gelir?
Kalça ağrısı kişinin günlük aktivitelerini etkiliyorsa, çömelip kalkma, oturma-kalkma fonksiyonlarında ağrıya niçin oluyorsa, istirahat halindeyken bile ağrı devamlılık gösteriyorsa, eklem hareketlerinde kısıtlanma başlamışsa ve hareket etmek giderek zorlaşıyorsa, ilaçlara ve baston benzer biçimde yürümeye destek cihazların kullanılmasına karşın ağrıda azalma olmuyorsa, kalça protezi ameliyatı gündeme gelir.
2- Protez genç yaş grubuna da uygulanır mı?
Kalça protezi ameliyatı çoğu zaman 50 ila 80 yaş arasındaki kişilere yapılıyor olsa da, bu ameliyat için mutlak bir yaş aralığı yoktur. Hastanın ağrısının ciddiyeti ve oluşturduğu sakatlık hali kime protez yapılması icap ettiğini belirleyen ana kriterlerdir. Dolayısıyla kalça protezi her yaştan kişiye yapılabilir. Mesela, çocukluk çağından itibaren romatizmal hastalığı olup kalça eklemi erkenden hasar görmüş 20’li yaşlardaki genç kişilere de uygulanabilir. Bununla birlikte kişinin şişman olması protez ameliyatı yapılmasını engellemez. Doğal ki protez ameliyatı öncesinde kilo verilmesi istenir; şundan dolayı aşırı kilo protezdeki seneler içinde gelişebilecek aşınmalara yol açabilir ve protezin ömrünü kısaltabilir.
3- Kalça protezi ameliyatı güvenli bir yöntem mi?
Kalça protezi ameliyatı kalça ve kasıktaki ağrıların ortadan kaldırılması, kalça hareket açıklığının artırılması ve düzgüsel günlük yaşama dönülmesi adına güvenli ve etkili bir yöntemdir. Son yıllarda gelişen teknolojiler yardımıyla protezlerin kalitelerinin artması vücut içindeki uyumlarının giderek artmasını, böylelikle kullanım ömürlerinin de uzamasını sağlamaktadır. Çağdaş ameliyathaneler, gelişen yeni ameliyat şekilleri, enfeksiyonu önleyen antibiyotik tedavileri ve kan akışkanlığını elde eden yeni ilaçların kullanıma girmesiyle kalça protezi ameliyatı sonrasında hasta konforu en üst düzeye ulaşmıştır.
4- Kalça protezi ameliyatı iyi mi uygulanır?
Kalça protezi ameliyatında aşınmış ve yıpranmış olan kıkırdak eklem yüzleri vücuttan uzaklaştırıldıktan sonrasında çıkartılır. Yerlerine protez konularak kalça ekleminin ağrısız ve engelleme olmadan hareketi sağlanır. Uyluk kemiğinin içindeki kanala yerleştirilen saplı bir protez ile leğen kemiğindeki yuvasına yerleştirilen proteze uygun bir çanak yerleştirilir. Bu protezlerin malzemeleri vücuda uyumludur ve yaşam boyu vücut içinde kalmış olarak fonksiyon görecek şekilde tasarlanır.
5- Protez sonrasında spor yapmak sakıncalı mı?
Kalça protezi ameliyatından sonrasında hangi aktivitelerin yapılabileceği mevzusunda bilgili olmak son aşama önemlidir. Protezin kemiğe uyumu ve sonrasında, protez yüzeyleri içinde yer edinen ve hareket eden bölümde seneler içinde minimal aşınmalar olabilir. Aşırı aktivite ve aşırı kilo alma ile bu aşınmalar daha çok oluşur, böylelikle protezin ömrü de kısalır. Dolayısıyla adım atma, yüzme, bisiklet kullanma, tabiat yürüyüşü ve dans etmek benzer biçimde düşük etkili aktivitelerin yapılması, bunun aksine koşmak yada zıplamak tarzındaki yüksek etkili aktivitelerden ise kaçınılması önerilir.
6- Günlük yaşamda nelere dikkat edilmeli?
Hastalar her ne kadar ameliyattan derhal sonrasında koltuk değneği, yürüteç yada baston yardımı ile yürüyecek olsalar da, ameliyat sonrasında 3-4 hafta süre günlük işlerinde (yemek yapma, banyo yapma, alışveriş vb.) kendilerine yardım edecek birine gereksinimleri olacaktır. Taburcu olduktan sonraki sürecin rahat geçebilmesi için bazı tedbirler almak yarar sağlayabilir. Mesela, banyo ile wcye konabilecek olan ve tutunmaya yarayan güvenlik tutamakları, klozette rahat oturmayı kolaylaştıran klozet yükselticiler, ayakkabı giyerken kalça eklemini aşırı bükülmesinden korumuş olan uzun ayakkabı çekecekleri, bunlardan bazılarıdır. Gene yürürken ayağın takılabileceği halı kenarları ile elektrik kablolarının da ortadan kaldırılması mühim.
