Telefon bataryalarındaki patlama haberleri son zamanlarda kaygı yaratmaya başladı.
İlk örnek Artvin’in Hopa kazasından… Bir kafede oturan üniversite öğrencilerinden birine ilişik cep telefonunun bataryası, telefon masanın üstünde dururken adeta bomba benzer biçimde patladı. Garsonun sipariş almış olduğu esnada meydana gelen vaka esnasında kısa süreli ürkü yaşandı.
İkinci vakada İstanbul Sultanbeyli’de caddede yürüyen bir yurttaş, arka cebindeki telefonundan gelen sıcaklığı fark etti. Yurttaş, telefonunun kılıfını çıkarmaya çalmış olduğu sırada yoğun duman oluştu ve telefon aniden patladı. İlginç olan, aygıt üç ay ilkin satın alınmış olmasıydı.
İstanbul Sultangazi’de bulunan bir cep telefonu teknik servisinde de patlama meydana geldi. Telefon, bataryasının değiştirilmesi için teknik servise getirilmişti. İşlem esnasında, batarya alev alarak patladı.
Telefon bataryalarının yanı sıra şarj aletlerindeki patlama vakalarında da ciddi bir artış görülüyor. Üst üste bu olayların yaşanması akıllara ‘Bu patlamalar niçin gerçekleşiyor? Kullanıcı olarak biz mi hatalıyız yoksa cihazlar mı sorunlu?’ sorularını getiriyor.
‘AŞIRI ISINMA PATLAMANIN HABERCİSİDİR’
Mevzuyla ilgili görüşlerine başvurduğumuz İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı Canan Akın, “Bataryanın aşırı ısınması ve darbe alması, patlama meydana geleceğinin habercisidir. Bir öteki mühim nokta da akım büyüklüğüdür. Akım oldukça büyük olduğunda lityum iyonları büyük problemler çıkarabilir” dedi ve ekledi:
“Artık tüm akıllı telefonlarda, tabletlerde, dizüstü bilgisayarlarda lityum pil kullanılıyor. Lityum-iyon piller, yanıcı elektrolitlere haiz olduğundan hasar gördüğünde yada yanlış şarj edildiğinde patlamalara ve yangınlara sebep olabileceği benzer biçimde, uygun şekilde tasarlanıp üretilmediğinde de güvenlik tehlikesi oluşturabiliyor. Lityum iyonları yüksek ve akımın fazla olduğu şarjda telefonun malzemesi üstünde elektron üreterek lityum atomik kristalizasyona niçin olur. Oldukca tehlikeli olan bu durum, pil kabuğunun kırılması ile patlama meydana getirir.”
Fotoğraflar: İHA
‘DÜŞME KAYNAKLI HASARLAR BATARYANIN İÇ İŞLEYİŞİNİ BOZABİLİR’
Akademisyen ve teknoloji yatırımcısı Ergi Şener ise “Bir akıllı telefonun yanması yada patlaması pek oldukça sebepten kaynaklanabilir ve bir çok vakit bu sorun cihazın bataryası ile ilgilidir. Çağıl mobil cihazlar, şarj edilebilir olabilmeleri için dikkatlice dengelenmiş pozitif ve negatif elektrotları içeren lityum-iyon pillerle çalışır. Bir mesele çıktığında, bataryanın iç bileşenleri bozulabilir ve yangınlara yol açabilecek patlayıcı bir tepki oluşturabilir” dedi.
Şener, şu şekilde devam etti:
— Bu durum birden fazla nedenden kaynaklanabilir sadece en yaygın mesele aşırı ısınmadır. Şarj edilen bir batarya yada aşırı çalışan işlemci oldukça süratli bir halde ısınırsa, telefonun bileşenlerinin kimyasal yapısını bozabilir. Bataryalarda, ‘termal kaçış’ isminde olan bir zincirleme tepki, bataryanın daha çok ısı üretmesine ve sonunda ateş almasına yada patlamasına niçin olabilir.
— Telefonunuzun aşırı ısınması da değişik nedenlere katlanabilir. Fizyolojik hasar, düşmeden yada aşırı bükülmelerden meydana gelen türden hasar, bataryanın iç işleyişini bozabilir. Telefonu uzun süre güneşte bırakmak, fena amaçlı yazılımların işlemciyi aşırı çalıştırması yada şarj sorunları, aygıt içinde kısa dönem oluşturabilir.
— Direkt kontrolünüz haricinde bir durum da gelişebilir. Bataryalar zaman içinde kötüleşir, bu yüzden bir aygıt birkaç yıl süresince kullanılmışsa iç bileşenlerin zayıflaması, şişmeye ve aşırı ısınmaya niçin olabilir. Telefonun üretimindeki bir mesele da bu sorunları tetikleyebilir.
‘TELEFONLAR DÜZ BİR ALANDA ŞARJ EDİLMELİ’
“Cihazların şarj süreçlerini telefon ya da aygıt üreticilerinin yönergeleri ya da talimatları doğrultusunda planlamakta yarar var” diyen Ergi Şener, üreticiye bakılırsa değişim gösterse de genel bazı püf noktaları bulunduğunu belirtti:
— Öne çıkan üreticilerden olan Apple’ın cihazlarına yönelik yönergelerinde, iPhone’ların yalnız iyi havalandırılan ortamlarda ve masa benzer biçimde düz yüzeylerde şarj edilmesi gerektiği belirtiliyor. Apple, battaniye, yastık yada insan vücudu üstünde şarj etmeyi kesinlikle önermiyor. Aslen bunu öteki markaların cihazları için de dikkate alabiliriz.
— Cihazlar genel olarak şarj olurken ısı üretir. Bu ısı, sınırı olan alanlar sebebiyle etkili bir halde dağılamadığında, yanıklara yol açabilir yada daha ciddi durumlarda yangın çıkarma riski taşır. Dolayısıyla, şarj edilen bir telefonu yastığınızın altına yerleştirmek, akıllı telefon kullanıcıları için en riskli uygulamalardan biri olarak kabul edilir. Kullanıcılar cihazlarını, güç adaptörünü yada kablosuz şarj cihazını bir güç kaynağına bağlıyken battaniyeye, yastığa yada vücutlarına temas ettirmemelidir.
YILDIRIMLI HAVALARDA TELEFONU ŞARJ ETMEYİN!
“Bazı evlerin tesisatında topraklama olmaması yada topraklamanın yanlış yapılmış olması binaya yakın bir yere yıldırım düşse dahi tehlikeye niçin oluyor” diyen Ergi Şener, “Bundan dolayı, yıldırımlı havalarda telefonu şarj etmemekte yarar var. Bununla beraber evimizde ve ofisimizde, hem cihazlarımızı hem de anlık elektrik çarpmasına karşı kendimizi korumak için ne olursa olsun sigorta kutusunda doğru tasarlanmış kısa dönem akım koruması şalterinin olmasına itina göstermek gerekiyor” ifadelerini kullandı.
‘TELEFON ŞARJDAN ÇIKARILANA KADAR AŞIRI ISINMIŞSA PİROFORİK MADDE HALİNE GELİYOR’
“Telefon şarjdan çıkarılana kadar aygıt aşırı ısınmışsa, piroforik şu demek oluyor ki kolay tutuşan madde haline geliyor” diyen Canan Akın, “Piroforik maddeler, karışımlar ve çözeltiler hava ile temas ettiğinde birkaç dakika içinde tutuşan maddelerdir. Şarjdan çıkarılsa bile aşırı ısınmış madde hava ile temas ettiğinde yanma gerçekleşir” dedi.
“İnsanlar genel anlamda akşamları yatmadan ilkin telefonlarını şarja takıyor ve telefon sabaha kadar şarjda takılı kalıyor. Bu meydana getirilen en büyük hatalardan…” diyen Canan Akın, “Elektronik cihazların bilhassa de cep telefonlarının aşırı ısıyla karşı karşıya kaldığında patlayıp yangın çıkmasına sebebiyet vermesinden dolayı gece yatarken telefonun şarjda bırakılmamasını şiddetle tavsiye ediyoruz” ifadelerini kullandı.
Telefon ve telefon parçalarında güvenilir marka olması oldukça mühim. Kalitesiz ve orijinal olmayan tüm parçalar, bilhassa şarj aletleri voltaj dalgalanmaları meydana getirebiliyor. Bu dalgalanmalar cihazlarımıza zarar vermekle beraber bizlere de zarar olarak dönebiliyor.
Canan Akın
ELEKTRİK KESİNTİSİ SONRASINA DİKKAT!
Elektrik kesintisi sonrası yeniden enerji ulaştığında yada ani şebeke geriliminin düşük, yüksek ya da dalgalı geldiği öteki durumlara elektronik cihazların bozulması ve yangın çıkması söz mevzusu olabiliyor mu? Bu aşamada nelere dikkat etmek gerekiyor?
Ergi Şener, “Elektrik dalgalanmaları bilhassa de yüksek voltaj içerenler, elektronik cihazlar için risk oluşturabilir ve potansiyel olarak hasara yada aşırı durumlarda yangına niçin olabilir. Bir kesintiden yada voltaj seviyelerindeki düzensizliklerden sonrasında gücün ansızın geri gelmesi, elektronik aksamı negatif yönde etkileyebilir. Bu benzer biçimde durumlarda elektronik cihazları korumak için aşırı gerilim koruyucuları yada voltaj regülatörleri kullanılması tavsiye edilir” dedi.
Şener, şu mühim bilgilerin altını çizdi:
— Bu cihazlar, gelen voltajın düzenlenmesine destek olarak ani dalgalanmaların tesirini azaltabilir. Elektrik kesintileri yada dalgalanmalar esnasında kırılgan elektronik ekipmanların fişinin çekilmesi de hasarı önlemede etkilidir.
— Ek olarak elektronik cihazların ve güç kaynaklarının kullanımına ilişkin üretici talimatlarına uymak da önemlidir. Bazı cihazların voltaj değişimlerine karşı belirli toleransları olabilir ve bu kurallara uymak hasar riskini azaltabilir. Sık güç dalgalanmaları yada güvenilmez güç deposu durumlarında, kesintisiz güç deposu (UPS) sistemlerine yatırım yapmak, geçici yedek güç sağlayarak ve bağlı cihazlara voltaj çıkışını stabilize ederek ek koruma sunabilir. Güç kaynağındaki ani değişikliklere karşı dikkatli ve hazırlıklı olmak, elektrik dalgalanmaları yada voltaj dalgalanmaları sebebiyle elektronik cihazların zarar görmesi riskini mühim seviyede azaltabilir.
Pilleri durağan(durgun) akım yerine mikroçip ve suni zeka algoritması ile akıllı şarj etmek pillerin daha kısa sürede 2-3-4 katı uzun sürecek şekilde şarj olmasını sağlayabilir. Hatta bu sayede pil ömrünü 2-3 kat çoğaltmak mümkün hale geliyor. Hep aynı akımda içerideki hücreler aynı sıra ile şarj-deşarj oluyor. Oysa amaç tüm hücreleri eşit yükte şarj-deşarj etmek.
Ergi Şener
