Hususi uzay firmaları ve yeni nesil uzay araçları, Ay’a doğru şekilde inmenin ne kadar zor bulunduğunu tekrardan öğreniyor.
Geçtiğimiz günlerde Ay’a iniş icra eden Amerikan Intuitive Machines’in uzay aracı, inip yana yattıktan 35 saniye sonrasında yukardaki fotoğrafı paylaştı. İniş aracı indikten sonrasında yana yatmış olduğu için, görevin beklenenden erken biteceği düşünülüyor. Houston’dan görevi yöneten ekip, güneş panelleri ışık alamayana dek veri toplamaya devam edeceklerini belirtiyor.
Gelen bilgilere bakılırsa Dünya ve Ay’ın pozisyonu sebebiyle Odysseus adında olan araçla olan bağlantının, önümüzdeki salı günü itibarıyla kesileceği düşünülüyor.
Her ne kadar bazıları bu iniş denemesinin başarısını eleştirse de, NASA başkanı Bill Nelson inişin muhteşem olduğu yönünde açıklamada bulunmuş oldu. Japonya’nın SLIM Ay aracı da geçtiğimiz ay inişini “tepetaklak” olsa da gerçekleştirmişti.
Central Florida Üniversitesi’nden gezegen bilimci Phil Metzger, inişin zorluğunu şu sözlerle açıklıyor: “Bir iniş aracı yana eğildiğinde, eylemsizlik kuvvetleri onu iter, yerçekimi ise ayaklarını düz bir halde aşağı çeker. Ay’da yerçekimi 6 kat azdır, sadece eylemsizlik kuvvetleri azalmaz. *Ay’da her şey 6 kat daha eğilmeye uygun.* Ay’da da Dünya’daki kadar dengeli olmasını istiyorsanız, eylemsizlik kuvvetlerini donanımınızın Dünya’da çalıştığından ALTI kat daha azca azaltmayı *planlamalısınız*.”
Odysseus’un yan inişi nedeniyle iletişimden sorumlu bazı antenlerin de görüş açısı kapanmış oldu. Bu nedenle iletişim sinyali de zayıf olarak çalışıyor. Eğer her şey sorunsuz gitmiş olsaydı, görevin sadece birkaç gün daha uzun süreceği belirtiliyor.
Intuitive Machines’in görevi, bugüne kadar bir özel şirket tarafından gerçekleştirilen ilk Ay inişi olma özelliğini taşıyor. Bu da önümüzdeki dört yıl boyunca Ay’a özel cihazlar götürecek olan şirket ve benzerleri için toplamda 2.6 milyar dolar yatırım yapan NASA için de büyük bir başarı niteliğinde.
“Ay’da her şey 6 kat daha eğilmeye müsait.”
Apollo döneminden bu yana geçen onca yıla rağmen Ay’a inmek zorluğunu koruyor. Ayın atmosferi bir uzay aracını yavaşlatacak herhangi bir güç uygulayamıyor. Dahası Ay’da aracın iniş alanına gitmesine yardımcı olacak herhangi bir GPS sistemi bulunmuyor. Mühendisleri tüm bu sorunları neredeyse 400 bin kilometre öteden çözmek durumunda.
Son dakikada yaşanan bir kriz, inişi de tehlikeye atmak üzereydi. Intuitive Machines, inişten birkaç saat önce navigasyon sisteminde bir sorun keşfetti. Uçuş kontrolörleri, Ay’ın etrafında bir tur daha atmayı tercih ederek, uzay aracındaki NASA’nın lazer tabanlı deneysel sisteme geçmek için zaman kazanmış oldular. Yedek olarak kullanılan bu sistem de oldukça başarılı şekilde işini yerine getirdi.
Odysseus, Malapert A kraterinin yakınındaki iniş alanının 2 km yakınına kadar gelmeyi başardı. Bu bölge, birçok özel şirket ve ülkenin gözünü diktiği Ay’ın güney kutbuna 320 km mesafede bulunuyor. Bu bölge ihtiva ettiği buzdan dolayı, gelecek görevlerde içme suyu, hava ve roket yakıtı üretilebileceği için büyük bir ehemmiyet taşıyor.
Uçuşta yaşanmış olan sorunlara karşın başarı göstermiş olması, NASA’nın Ay’a çeşitli yükler göndermek için hususi şirketlerle çalmış olduğu Ticari Ay Yükü Hizmetleri girişimine olan itimatı de tazelemesi sebebiyle ehemmiyet taşıyor. NASA bu girişimle, 2026 ve sonrasında Artemis göreviyle astronotları Ay’a göndermeye hazırlamak için Ay görevlerini rutin bir hale getirmeyi hedefliyor.
Elisha Sauers’ın haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.
