Kelebek, pervane, ipek böceği böceklerin Pulkanatlılar takımındandır. Pulkanatlılar’ın iki çift kanadı vardır; bunların üzeri çok ince pullarla kaplıdır. Kelebeklerde bu pullar çeşitli renklerde olur. Bir kelebeği kanatlarından tutup sonra salı verirsek, parmaklarımızın üzerinde renkli bir toz kaldığını görürüz. Bu toz, kanatların üzerindeki pullardan başka bir şey değildir.
Pul kanatlılar’ın ağızları emici bir hortum biçimindedir; bu hortum zemberek gibi kıvrık durur. Böcek hortumunu düzleştirerek çiçeklerin içine sokar, bal özünü emer.
Pul kanatlılar, gelişme sırasında, başkalaşımın bütün evrelerinden geçerler. İpek böceği dut yaprağıyla beslenir. Yalnız beyaz dutun yaprağını yer. Baharda, bu dut ağaçları yapraklanmaya başlarken, ipekböceği yumurtaları çatlar; içlerinden küçücük kurtçuklar çıkar. Bunların kalınlığı, bir saç kılı kadardır. Uzunlukları da, yarım santimi bile bulmaz. Kurtçuklar büyüyüp tırtıl olur. Tırtıllar, büyük bir iştahla, taze dut yapraklarını yemeye başlarlar. Her gün, kendi ağırlıkları kadar yaprak yerler. Yemeleri gibi, büyümeleri de hızlı olur. öyle çabuk büyürler ki, kısa süre içinde dört kez deri değiştirmek zorunda kalırlar. Beş hafta sonra, tırtılların kalınlığı yarım santimi geçer; uzunlukları da 7,5 santimi bulur. Bu evreye gelmiş tırtılların vücudu 12 bölümdür. Ayakları 3 çifttir. Ayrıca, vücutlarının arkasında, 5 çift çengelli, ayak gibi bir et çıkıntısı da vardır.
İpekböceği artık iyice büyümüş, koza yapabilecek hale gelmiştir. Günün birinde, başını havaya kaldırır; ileri, geri sallayarak, koza yapmaya elverişli bir dal aramaya başlar.
İPEKBÖCEĞİ KOZASINI NASIL YAPAR?
İpekböceğinin vücudunda iki bez vardır. Bu bezler yapışkan bir sıvı salgılarlar. Zamka benzer bu sıvı hayvanın üst dudağındaki delikten iplik halinde dışarı çıkar; havayla karşılaşır karşılaşmaz donar. İşte, ipek budur. Böcek bu ipliği dolayarak koza yapar.
İpekböceği tırtılı önce kozasının dış kısmını yapar; sonra, kendi vücudunun çevresini sarmaya koyulur. Sarma işi ilerledikçe, ipekböceği de küçülür, küçülür; sonunda, kozanın içinde gözden kaybolur.
2- 3 hafta içinde, tırtıl kelebek haline gelir; kozayı delerek dışarı çıkar. Dişi kelebek, döllendikten sonra, 500 kadar yumurta yapar. Yumurtladıktan 3 – 4 gün sonra da ölür. Yumurtalar ancak gelecek baharda açılır.
