Anafilaksi, hızla ortaya çıkan ve ölüme neden olabilen ciddi ve yaşamı tehdit eden alerjik reaksiyondur. Pek fazlaca insanoğlunun bazı gıdalara alerjisi olabiliyor fakat her insanın vücudunun verdiği reaksiyonlar değişik oluyor. Bazılarında bir tek şişkinlik ya da kaşıntı yapıyor, bazılarında ise bahsi geçen vakada olduğu şeklinde ölümle sonuçlanabilecek reaksiyonlara niçin olabiliyor.
Peki bu durum neye bakılırsa değişiyor?
Gıdalarda çapraz bulaşma nedir?
Bu olayın ölümle sonuçlanmasının sebebi çapraz bulaşma mı?
En riskli besin alerjileri nedir?
Iyi mi tedbir alınabilir?
Gıda Alerji Derneği Başkanı Alerji Uzman Prof. Dr. Ahmet Akçay ile hem bu yaşanmış olan vakaya yorumunu hem de ölümlere yol açan alerjik reaksiyonlara karşı alınması ihtiyaç duyulan önlemleri konuştuk.
İlk olarak alerjinin hangi mekanizma ile geliştiğine bakılırsa belirtilerin değiştiğine dikkat çeken Akçay, bilhassa kanda IgE maddesinin yükselmesine bağlı alerjilerin ciltte alerji emareleri göstermesi yanında ciddi alerjik şoka niçin olabilecek gerilim düşmesi ve nefes darlığına niçin bulunduğunu, IgE yükselmesi olmadan gelişen gıda alerjilerinin ise genel anlamda ciltte tepkiler yerine bağırsak tepkili emareler gösterdiğini belirtti.
Karında şişkinlik, kakada mukus, karın ağrısı, kakada kan şeklinde emarelerle kendini gösterir. IgE’ye bağlı alerjiler alerji testlerinde saptanırken, IgE ye bağlı olmayanlar alerji testlerinde herhangi bir alerji saptanamaz.
ÇAPRAZ REAKSİYON YAPABİLECEK BESİNLERE KARŞI TEDBİRLİ OLUNMALI
Prof. Akçay, gıda alerjileri içinde moleküllerin bulunduğunu, bu alerjen moleküllerin başka bazı besinlerdeki moleküllerle fazlaca fazla benzerlik gösterdiğini, bu benzerlikten dolayı da alerjik tepki bir besine karşı gelişmişse bu besinin içindeki moleküllere benzer moleküller içeren besinlerin tüketilmesinin de alerjik reaksiyonlara niçin olabileceğinin altını çizdi ve bu şekilde molekül benzerliğinden dolayı çapraz tepki sebebiyle gıda alerjisi gelişebileceğini beyan etti.
İşte bu yüzden gıda alerjisi gelişen bireylerin benzer molekül içeren gıdaları de tüketmemesinin fazlaca mühim bulunduğunu vurgulayan Akçay, bunun için besin etiketlerinin ne olursa olsun dikkatlice okunması ve çapraz tepki yapabilecek besinlere karşı önlemli olunması icap ettiğini beyan etti.
New York Üniversitesi’nde tabip olan Kanokporn Tangsuan, Florida’daki bir restoranda yiyecek yedikten kısa bir süre sonrasında yaşamını yitirdi.5 Ekim’de gerçekleşen olayın arkasından eşi Jeffrey Piccolo, Florida’da bölge mahkemesine başvurarak karısının restoran çalışanlarının ihmalkârlığı sebebi ile yaşamını kaybettiğini öne sürdü.Dava dosyasında yer edinen bilgilere bakılırsa, Tangsuan vaka günü gittiği restoranda sipariş vermeden ilkin kuruyemiş ve süt ürünlerine alerjisi bulunduğunu ısrarla söylemiş oldu sadece çalışanlar alerjen içermeyen yiyecekler yapabildikleri söylediler.Brokoli ve mısır kızartması, deniz tarağı ve soğan halkası sipariş etti sadece çalışanlardan onlarca defa kez doğrulama istedi, garsonlar ise hanıma yemeğinin alerjen herhangi bir şey içermeyeceği mevzusunda güvence verdi.Yemekten sonrasında avmsine giden hanım kendini fena hissetmeye başladı. 45 dakika sonrasında ise nefes almakta zorlandı ve hastaneye kaldırıldı. Hastaneden meydana getirilen açıklamada, alerjik tepki için ilaç verildi sadece kurtarılamadı. Adli tıp doktorunun yapmış olduğu incelemelere bakılırsa hanım, süt ürünleri ve sert kabuklu yemişlerin niçin olduğu anafilaksi sebebi ile yaşamını yitirdi.
YEMEĞİN PİŞTİĞİ TAVA BİLE HAYATİ BİR AYRINTI
Yaşanmış olan vakada restorandaki çalışanlar onlarca defa uyarılmasına karşın alerjen maddenin kullanılmadığı ısrarla söyleniyor. Hanım alerjisi olan gıdayı tüketmediği halde çapraz bulaş sebebiyle yaşamını yitirmiş olabilir mi? Bu şekilde ölümlerin yaşanması ihtimaller içinde mı yoksa fazlaca mu ender yaşanıyor?
Prof. Dr. Ahmet Akçay, bu sorumuza şu şekilde cevap verdi: “Bu vakada muhtemelen ihmalkarlık söz mevzusu olabilir. Kadının sipariş etmiş olduğu yemeğin pişirildiği tencere ya da tencere daha evvelde alerjisi olduğu besinle temas etmiş olabilir. İşte bundan dolayı yemeğin pişirildiği tencere bile fazlaca dirimsel bir detay. Bu vakada da kadının sipariş etmiş olduğu yemek bundan önceki siparişin pişirildiği tencere kullanılarak hazırlandıysa çapraz bulaş sebebiyle ölüm yaşanmış olabilir. Doğal bunu net olarak söylemek için adli tıp raporlarını incelemek gerekir.”
Mesela inek sütü alerji olanlara keçi sütü de yüzde 90 oranında alerjik reaksiyona niçin olabilir. Aynı şekilde Antep fıstığı alerjisi olan bir şahıs kaju tüketirse gene alerjik reaksiyona niçin olabilir şu sebeple besinlerin ihtiva ettiği protein yapısındaki alerjenler öteki alerjenler ile benzerlik gösterir. Mesela polen alerjisi olan hastalarda bazı meyvelerin (kivi, muz, elma, şeftali vs) tüketimi ile ağızda ve boğazda kaşıntı, ödem meydana gelebilir. Bu durum çapraz tepki sonucu gelişir.
YANLARINDA HER ZAMAN ADRENALİN İĞNESİ BULUNMALI
Vatanımızda bu mevzu hakkında şuur yeterince gelişmiş durumda değil. Bu kişiler kendi sağlıkları için iyi mi önlemler almalı?
Maalesef bu mevzuda cemiyet olarak farkındalığımız ve duyarlılığımızın fazlaca azca olduğuna dikkat çeken Akçay, bu durumda sık sık gıda alerjisinin önemi hakkında seminerler yapmanın ve halkı bilinçlendirmenin mühim bulunduğunu, besin alerjisi olan bireylerin de eğitim almaları icap ettiğini ve etiket okumaya fazlaca itina göstermelerini tavsiye etti. Akçay, bu kişilerin yanlarında devamlı acil iğnesi adrenalin bulundurmaları icap ettiğinin altını çizdi.
EN RİSKLİ GIDA ALERJİLERİ HANGİLERİ?
Tüm gıda alerjilerinin riskli bulunduğunu sadece kuruyemişlerin, susam, haşhaş şeklinde tohumların, balıklar ve kabuklu deniz ürünlerinin en riskli grupta bulunduğunu; kuruyemişler, tohumlar, balıkların çoğunlukla ciddi gıda alerjisine niçin bulunduğunu belirten Akçay; ek olarak buğday, soya, yumurta, inek sütü, yer fıstığının da en sık görülen gıda alerjilerinden bulunduğunu beyan etti.
Türkiye’de besine bağlı anaflaksinin %20’si doğrusu beşte birinden kuruyemişler görevli. Dünyada besine bağlı anaflaksinin %40’ından, yaşamı tehdit eden besine bağlı anflaksilerin ise %70’inden kuruyemişlerin görevli olduğu biliniyor.
Akçay, vatanımızda gıda alerjileri ile ilgili istatiksel verilerin oldukça yetersiz bulunduğunu sadece 1 yaş altında ortalama %10 civarında olduğu ve dirimsel tehlikeye yol açan alerjilere niçin olabileceğini, ciddi gıda alerjilerinin de %3 oranında görüldüğünün tahmin edildiğini sözlerine ekledi.
